Η διάρκεια της υποχρεωτικής εκπαίδευσης είναι οργανωμένη σε επάλληλα επίπεδα. Έτσι, στη διαδρομή του ο μαθητής θα πρέπει να έχει ομαλή μετάβαση από το ένα επίπεδο στο άλλο.
Ερωτήματα:
- Πώς διαφοροποιούνται τα επίπεδα; Με ποια κριτήρια;
- Η μετάβαση από βαθμίδα σε βαθμίδα ποιες δυσκολίες παρουσιάζει για το παιδί, για τους γονείς και για τους εκπαιδευτικούς;
- Η θέσπιση της δίχρονης υποχρεωτικής προσχολικής εκπαίδευσης ποιες παιδαγωγικές ανάγκες επέφερε και πώς αντιμετωπίζονται;
Η Εποπτεία των Σχολείων της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (Αρσάκεια ‒ Τοσίτσεια Σχολεία), διοργανώνει ημερίδα με θέμα «Η μετάβαση από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό», η οποία θα πραγματοποιηθεί στα Αρσάκεια Σχολεία Ψυχικού το Σάββατο 7 Δεκεμβρίου 2019 με ελεύθερη συμμετοχή για τους εκπαιδευτικούς δημοσίων και ιδιωτικών σχολείων της πρωτοβάθμιας και της προσχολικής αγωγής.
Χαρακτηριστικό της μετάβασης από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό είναι ότι τα παιδιά, από μια ελεύθερη και διαθεματική αντίληψη για τον κόσμο, μεταβαίνουν σε ένα πολύ μικρό χρονικό διάστημα, σε ένα άλλο διαφορετικά διαρθρωμένο μαθησιακό πλαίσιο.
Σκοπός της ημερίδας είναι να αναδειχθεί η σπουδαιότητα του θέματος και μέσω των ομιλιών και των εργαστηρίων να προκύψουν χρήσιμες παιδαγωγικές προτάσεις.
Στόχοι της ημερίδας είναι οι εκπαιδευτικοί
Α. μέσα από τις εισηγήσεις των κεντρικών ομιλητών να κατανοήσουν τις βαθύτερες όψεις του θέματος της μετάβασης τόσο στις ψυχολογικές όσο και στις γλωσσικές διαστάσεις της.
Β. να συμμετάσχουν σε οργανωμένες δραστηριότητες και διερευνήσεις που αφορούν στο πρόγραμμα του νηπιαγωγείου και του δημοτικού, ώστε να αναδειχθεί η ανάγκη σύνδεσης των προγραμμάτων σπουδών και η ρεαλιστική εφαρμογή τους στη σχολική πραγματικότητα.
Κεντρικοί ομιλητές θα είναι:
Γεώργιος Μπαμπινιώτης, Πρόεδρος τής Φ.Ε., καθηγητής Γλωσσολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών
Ιωάννης Παρασκευόπουλος, Γενικός Γραμματέας τής Φ.Ε., καθηγητής Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών
Θα ακολουθήσουν εισηγήσεις-εργαστήρια σε οργανωμένες δραστηριότητες.
Αγγελική Γιαννικοπούλου, Καθηγήτρια Παιδικής Λογοτεχνίας, ΤΕΑΠΗ – ΕΚΠΑ
Τίτλος: Αλφαβητάρια (ΑΒCbooks) στο Νηπιαγωγείο και το Δημοτικό Σχολείο
Χαράλαμπος Λεμονίδης, Καθηγητής Διδακτικής των Μαθηματικών, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, ΠΤΔΕ Φλώρινας
Τίτλος: Η ανάπτυξη των αριθμητικών εννοιών στα παιδιά κατά την περίοδο του Νηπιαγωγείου
και των πρώτων τάξεων του Δημοτικού σχολείου
Βασίλης Τσελφές, Ομότιμος Καθηγητής ΤΕΑΠΗ – ΕΚΠΑ
Τίτλος: Οι Φυσικές Επιστήμες στη μετάβαση από την Προσχολική στη Σχολική Εκπαίδευση. Παλιότερα και σήμερα
Βασίλης Τσάφος, Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΕΑΠΗ – ΕΚΠΑ
Τίτλος: Η μετάβαση από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό ως συνέχεια: πώς θα παραμείνουμε,
εκπαιδευτικοί και μαθητές/ήτριες επινοητικοί και δημιουργικοί
Ξένια Παρασκευοπούλου, Ψυχολόγος, Προϊσταμένη των Συμβουλευτικών Υπηρεσιών της Φ.Ε.
Μαρία Κούκνη, Ψυχολόγος, μέλος των Συμβουλευτικών Υπηρεσιών της Φ.Ε.
Τίτλος: «Χτίζοντας μια δυνατή φιλία». Πρόγραμμα Πρόληψης για μαθητές Νηπιαγωγείου & Α΄ τάξης Δημοτικού.
Γιώργος Γεωργουλέας, Ψυχολόγος, μέλος των Συμβουλευτικών Υπηρεσιών της Φ.Ε.
Τίτλος: Ψυχοκοινωνικές και γνωστικές διαστάσεις κατά τη μετάβαση από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό.
Ο ρόλος των γονέων
Φίλια Δενδρινού, Θεατρολόγος – Θεατροπαιδαγωγός
Τίτλος: Θέατρο στο σχολείο: Αλληλεπιδραστικές δραστηριότητες και Ενσυναισθητική εμπειρία
Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία
Καθηγητής Γεώργιος Μπαμπινιώτης, Πρόεδρος τής Φ.Ε.
Καθηγητής Ιωάννης Παρασκευόπουλος, Γενικός Γραμματέας τής Φ.Ε.
Βασιλική Παπαπέτρου-Μουρσελά, φιλόλογος, Επόπτρια των Σχολείων τής Φ.Ε.
Σοφία Σταθοπούλου, δασκάλα – μαθηματικός, Αναπληρώτρια Συντονίστρια Σύμβουλος τής Φ.Ε.
Αθηνά Μακροπόδη, δασκάλα, Συντονίστρια Θεωρητικών Μαθημάτων Πρωτοβάθμιας τής Φ.Ε.
Εισηγητές
Αγγελική Γιαννικοπούλου, Καθηγήτρια Παιδικής Λογοτεχνίας, ΤΕΑΠΗ-ΕΚΠΑ
Χαράλαμπος Λεμονίδης, Καθηγητής Διδακτικής των Μαθηματικών, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, ΠΤΔΕ Φλώρινας
Βασίλης Τσελφές, Ομότιμος Καθηγητής ΤΕΑΠΗ-ΕΚΠΑ
Βασίλης Τσάφος, Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΕΑΠΗ-ΕΚΠΑ
Ξένια Παρασκευοπούλου, ψυχολόγος, υπεύθυνη των Συμβουλευτικών Υπηρεσιών τής Φ.Ε.
Μαρία Κούκνη, Ψυχολόγος, μέλος των Συμβουλευτικών Υπηρεσιών της Φ.Ε.
Γιώργος Γεωργουλέας, ψυχολόγος, μέλος των Συμβουλευτικών Υπηρεσιών τής Φ.Ε.
Φίλια Δενδρινού, θεατρολόγος – θεατροπαιδαγωγός
Συντονιστές συνεδριών εργαστηρίων (αλφαβητικώς)
Αγαπούλα Ευθυμιοπούλου, Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου, ΠΕ60, 5ο ΠΕΚΕΣ
Ελένη Μανιάτη, Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου, ΠΕ70, 2ο ΠΕΚΕΣ
Βασιλική Παπαδοπούλου, Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου, ΠΕ70, 5ο ΠΕΚΕΣ
Ματθαίος Πατρινόπουλος, Συντονιστής Εκπαιδευτικού Έργου, ΠΕ70, 2ο ΠΕΚΕΣ
Βαρβάρα Πρεβεζάνου,Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου, ΠΕ60, 2ο ΠΕΚΕΣ
Μαρία Σαλαγιάννη, Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου, ΠΕ60, 4ο ΠΕΚΕΣ
Ζαχαρούλα Ταβουλάρη, Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου, ΠΕ70, 2ο ΠΕΚΕΣ
Βασιλική Παπαπέτρου-Μουρσελά, φιλόλογος, Επόπτρια των Σχολείων τής Φ.Ε.
Σοφία Σταθοπούλου, δασκάλα – μαθηματικός, Αναπληρώτρια Συντονίστρια Σύμβουλος τής Φ.Ε.
Αθηνά Μακροπόδη, δασκάλα, Συντονίστρια Θεωρητικών Μαθημάτων Πρωτοβάθμιας τής Φ.Ε.
Έλενα Σταυροπούλου, Διευθύντρια Α΄ Αρσακείου Δημοτικού Σχολείου Ψυχικού
Βασιλική Ροδοπούλου, Διευθύντρια Β΄ Αρσακείου Δημοτικού Σχολείου Ψυχικού
Στελλίνα Μέλλιου, Διευθύντρια Γ΄ Αρσακείου Δημοτικού Σχολείου Ψυχικού
Άνσυ Νικολοπούλου, νηπιαγωγός– ειδική παιδαγωγός, Διευθύντρια Αρσακείου Νηπιαγωγείου Ψυχικού
Ελισάβετ Βιτζηλαίου, Διευθύντρια Α΄ Αρσακείου-Τοσιτσείου Δημοτικού Σχολείου Εκάλης
Κυριακή Βασιλάκη, Διευθύντρια Β΄ Αρσακείου-Τοσιτσείου Δημοτικού Σχολείου Εκάλης
Αιμιλία Ελευθερίου, Διευθύντρια Γ΄ Αρσακείου-Τοσιτσείου Δημοτικού Σχολείου Εκάλης
Κατερίνα Ζαγκανά, νηπιαγωγός, Διευθύντρια Αρσακείων– Τοσιτσείων Νηπιαγωγείων Εκάλης
Γραμματειακή υποστήριξη
Άννα Αναστασοπούλου, Εποπτεία των Σχολείων της Φ.Ε.
Νάνσυ Νικολακοπούλου, γραμματέας Αρσακείου Νηπιαγωγείου Ψυχικού
Τεχνολογική υποστήριξη
Γιώργος Τράπαλης, Υπηρεσία Ηλεκτρονικής και Έντυπης Ενημέρωσης τής Φ.Ε.
Δημήτρης Μόντινος, προϊστάμενος Μηχανογράφησης τής Φ.Ε.
Αντώνης Μαρκόπουλος, Υπηρεσία Ηλεκτρονικής και Έντυπης Ενημέρωσης τής Φ.Ε., υποστήριξη ιστοσελίδας
Γιώργος Μπουρούσας, τμήμα Μηχανογράφησης τής Φ.Ε.
Τεχνική υποστήριξη
Ειρήνη Τσάφου, Προϊσταμένη εργατοτεχνικού προσωπικού των Αρσακείων Σχολείων Ψυχικού
Εισηγήτρια
Αγγελική Γιαννικοπούλου
Καθηγήτρια Παιδικής Λογοτεχνίας
ΤΕΑΠΗ, ΕΚΠΑ
Τίτλος: Αλφαβητάρια (ΑΒC books) στο Νηπιαγωγείο και το Δημοτικό Σχολείο
Περίληψη
Προκειμένου να μην αποδειχθεί ιδιαίτερα στρεσογόνα η μετάβαση των παιδιών από την προσχολική στη σχολική εκπαίδευση, η φοίτηση στο Δημοτικό οφείλει να στηριχθεί σε μια ευρεία γκάμα οικείων διαδικασιών, προσώπων, πρακτικών και υλικών. Αναφορικά με την ανάγνωση βιβλίων καλό είναι τα παιδιά των πρώτων τάξεων του Δημοτικού να επαναλαμβάνουν αναγνωστικές ρουτίνες ήδη γνωστές στο σχολείο και το σπίτι. Μάλιστα η πρώτη επαφή τους με το σχολικό εγχειρίδιο θα μπορούσε να συνοδεύεται και από τα δημοφιλή και ήδη γνωστά βιβλία αλφαβήτας (αλφαβητάρια, ΑΒCbooks). Γιατί τα αλφαβητάρια ως είδος απευθύνονται στα παιδιά του νηπιαγωγείου και των πρώτων τάξεων του δημοτικού, αλλά και σε μεγαλύτερους αναγνώστες ακόμη και σε ενηλίκους.
Στα πλαίσια του εργαστηρίου θα γίνει προσπάθεια να παρουσιαστούν αλφαβητάρια που ήδη κυκλοφορούν στο εμπόριο, να εκτεθεί η τεράστια ποικιλία τους, να καθοριστούν τα κριτήρια επιλογής τους και να διατυπωθούν προτάσεις για καινούργια, ‘χειροποίητα’ δείγματα.
______________________________________________
Εισηγητής
Χαράλαμπος Λεμονίδης
Καθηγητής Διδακτικής των Μαθηματικών
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
ΠΤΔΕ Φλώρινας
Τίτλος: Οι ανάπτυξη των αριθμητικών εννοιών στα παιδιά κατά την περίοδο του Νηπιαγωγείου και των πρώτων τάξεων του Δημοτικού σχολείου
Περίληψη
Τα παιδιά κατά τη διάρκεια της προσχολικής εκπαίδευσης διαθέτουν πολλές αριθμητικές γνώσεις οι οποίες καταγράφονται από τις διάφορες έρευνες και προέρχονται από τη διδασκαλία στο νηπιαγωγείο είτε έχουν χαρακτήρα κοινωνικής γνώσης.
Η λογική της διδασκαλίας των αριθμητικών εννοιών στην πρώτη σχολική ηλικία βασίζεται στη διαδικασία της απαρίθμησης και την έννοια του πληθαρίθμου.
Είναι σημαντικό για τη διδασκαλία αυτή των αριθμητικών εννοιών, η επιλογή των κατάλληλων εποπτικών υλικών καθώς και η χρήση της αριθμογραμμής.
Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να γνωρίζουν επίσης την γνωστική ανάπτυξη των πράξεων της πρόσθεσης και της αφαίρεσης και την εξατομίκευσή τους κατά τη διδασκαλία.
_________________________________________________________
Εισηγητής
Βασίλης Τσελφές
Ομότιμος Καθηγητής ΤΕΑΠΗ-ΕΚΠΑ
Τίτλος: Οι Φυσικές Επιστήμες στη μετάβαση από την Προσχολική στη Σχολική Εκπαίδευση. Παλιότερα και σήμερα
Περίληψη
Στην παρουσίαση αυτή θα προσπαθήσω να διαχειριστώ τα ζητήματα που εγείρονται στο πεδίο της Εκπαίδευσης στις Φυσικές Επιστήμες (ScienceEducationή και Διδακτική των Φυσικών Επιστημών) στην Προσχολική και τη Σχολική Εκπαίδευση, ελπίζοντας ότι θα καταλήξω σε μια πειστική πρόταση που επιτρέπει στις μέρες μας (και πάντως μετά τη δεκαετία του 1990), μια συνεκτική προσέγγιση των Φυσικών Επιστημών και για τις δύο παραπάνω περιοχές της Εκπαίδευσης.
Αφού πραγματοποιήσω μια σύντομη αναδρομή της εξέλιξης των σχέσεων των Φυσικών Επιστημών με τη Γενική Εκπαίδευση θα σταθώ στη μετάβαση του ’90, τη μετάβαση του επιστημονικού εγγραμματισμού, και θα προσπαθήσω να δείξω τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους υποδέχτηκαν τις νέες ιδέες οι δομές της Προσχολικής και της Σχολικής Εκπαίδευσης. Θα ολοκληρώσω αυτό το μέρος της παρουσίασης συμπεριλαμβάνοντας και τις νεότερες διεθνώς στοχεύσεις που αναφέρονται στη δημιουργικότητα και την καινοτομία στην εκπαίδευση.
Στο κύριο μέρος της παρουσίασης θα χρησιμοποιήσω δεδομένα από την εκπαιδευτική έρευνα και κυρίως παραδείγματα από τη διδακτική πράξη, για να δείξω τόσο τις διαφοροποιήσεις όσο και τα σημεία σύγκλισης μεταξύ διδακτικών πρακτικών, που αφορούν ζητήματα των Φυσικών Επιστημών, τόσο στην Προσχολική όσο και τη Σχολική Εκπαίδευση. Τα παραδείγματα θα τείνουν να επιβεβαιώσουν την υπόθεση ότι οι διαφοροποιήσεις πηγάζουν κυρίως από παραδοσιακές απόψεις για την εκπαιδευτική διαδικασία ενώ οι συγκλίσεις προωθούνται από τα σύγχρονα ρεύματα γενικότερης αναδιαμόρφωσης των εκπαιδευτικών στόχων.
Θα ολοκληρώσω την παρουσίασή μου με μια σειρά προτάσεων που είναι δυνατόν να υλοποιηθούν και ταυτόχρονα να προωθήσουν τις νεότερες θεσμικές-εκπαιδευτικές δεσμεύσεις.
______________________________________________
Εισηγητής
Βασίλης Τσάφος
Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΕΑΠΗ-ΕΚΠΑ
Τίτλος: Η μετάβαση από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό ως συνέχεια: πώς θα παραμείνουμε, εκπαιδευτικοί και μαθητές/ήτριες επινοητικοί και δημιουργικοί
Περίληψη
Στο εργαστήριο θα προσπαθήσουμε να διερευνήσουμε τους άξονες του Αναλυτικού Προγράμματος που προωθούν την ανάπτυξη του παιδιού μέσα από ποικίλα ερεθίσματα. Πώς δηλαδή νοηματοδοτούμε τους βασικούς τομείς ανάπτυξης του παιδιού (Ταυτότητα & αυτονομία, Κοινωνική αλληλεπίδραση, Επικοινωνία, Σκέψη & εξερεύνηση) και με ποιους τρόπους μπορούν να επηρεάσουν τις εκπαιδευτικές πρακτικές στην προοπτική της συνέχειας της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Θα συζητήσουμε τέλος πώς η εστίαση στους συγκεκριμένους τομείς μπορεί να δώσει μια προοπτική ανάπτυξης στην ευρύτερη πορεία των παιδιών στην εκπαίδευση.
______________________________________________________
Εισηγητές
Παρασκευοπούλου Πολυξένη,
Υπεύθυνη Συμβουλευτικών Υπηρεσιών της Φ.Ε.
Μαρία Κούκνη,
MAΠαιδοψυχολόγος – Εικαστική θεραπεύτρια, μέλος των Συμβουλευτικών Υπηρεσιών της Φ.Ε.
Τίτλος: «Χτίζοντας γέφυρες φιλίας στην Α’ Δημοτικού». Ο υποστηρικτικός ρόλος του σχολείου στην ομαλή ένταξη του παιδιού σε ψυχοκοινωνικό επίπεδο.
Περίληψη
Η μετάβαση του παιδιού από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό Σχολείο αποτελεί μια διαδικασία ζύμωσης και ωρίμασής του, τόσο σε μαθησιακό όσο και σε ψυχοσυναισθηματικό επίπεδο. Η ομαλή μετάβασή του στη νέα φάση της ζωής του εξαρτάται από πολλούς παράγοντες: την ιδιοσυγκρασία του, την προετοιμασία που έχει πραγματοποιηθεί στο νηπιαγωγείο και στο οικογενειακό του περιβάλλον, την ωριμότητά του, καθώς και τις κοινωνικές και τις μαθησιακές του δεξιότητες.
Στην Α’ Δημοτικού σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η ένταξη του νέου μαθητή στην τάξη του και η ικανότητά του να συνδεθεί με τους νέους συμμαθητές του. Αυτό αποτελεί και τη βάση, η οποία θα επιτρέψει στο νέο μαθητή να νιώσει εμπιστοσύνη και ασφάλεια, καθώς και να επενδύσει στο νέο αυτό περιβάλλον, τόσο σε γνώσεις όσο και σε φιλίες. Η έννοια της φιλίας έρχεται δειλά δειλά να εδραιωθεί ως ένα από τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά αυτής της ηλικίας.
Πώς βοηθάμε το παιδί να ενταχθεί καλύτερα στην ομάδα της τάξης του; Να γνωρίσει τους νέους συμμαθητές του; Να μπορέσει να επικοινωνήσει τις δεξιότητές του και να ενδιαφέροντά του στο νέο αυτό κύκλο συμμαθητών;
Μέσα από ένα βιωματικό πρόγραμμα, το οποίο πραγματοποιείται στην Α΄ τάξη του δημοτικού και αποτελεί προϊόν της συνεργασίας των Αρσακείων Τοσιτσείων Σχολείων με τις Συμβουλευτικές Υπηρεσίες της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, θα μπούμε στη θέση των μικρών μαθητών, θα κατανοήσουμε και θα επιχειρήσουμε να αφουγκραστούμε τόσο την αγωνία όσο και τον ενθουσιασμό τους. Επίσης, θα προσπαθήσουμε να συστήσουμε τον εαυτό μας μέσα στην τάξη μας, αλλά και να παρουσιάσουμε ενδεχομένως τους νέους φίλους μας.
_______________________________________________
Εισηγητής
Γιώργος Γεωργουλέας,
Ψυχολόγος, μέλος των Συμβουλευτικών Υπηρεσιών της Φ.Ε.
Τίτλος: Ψυχοκοινωνικές και γνωστικές διαστάσεις κατά τη μετάβαση από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό. Ο ρόλος των γονέων
Περίληψη
Στο εργαστήριο αυτό παρουσιάζονται στοιχεία σχετικά με τη σημασία της εμπλοκής των γονέων στη διαδικασία μετάβασης των παιδιών από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό. Ειδικότερα, γίνεται αναφορά στη σπουδαιότητα της πληροφόρησης των γονέων σχετικά με τη διαδικασία μετάβασης, τη σημασία της συνεργασίας σχολείου-γονέων, καθώς και της αλληλοενημέρωσης ανάμεσα σε εκπαιδευτικούς και γονείς. Επίσης, επισημαίνεται η αναγκαιότητα να καλλιεργηθεί από τους γονείς προς τα παιδιά η θετική εικόνα για το σχολείο τόσο ως χώρο ανάπτυξης ψυχοκοινωνικών δεξιοτήτων, όσο και ως πλαίσιο εκδίπλωσης γνωστικών ικανοτήτων. Ακόμα, επισημαίνονται τα οφέλη της συνεχούς και συστηματικής επικοινωνίας ανάμεσα στους γονείς και τους εκπαιδευτικούς, με στόχο την ομαλή προσαρμογή του παιδιού στις πολλαπλές αναπτυξιακές απαιτήσεις που προκύπτουν κατά την έναρξη της φοίτησής του στην πρώτη τάξη του Δημοτικού. Επιπλέον γίνεται αναφορά στην καλλιέργεια τόσο εκ μέρους των εκπαιδευτικών, όσο και των γονέων, της συναισθηματικής ανάπτυξης των παιδιών και της ενθάρρυνσης να εκφράσουν τα συναισθήματά τους για τη μετάβαση από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό. Τέλος, θα γίνει βιωματική δραστηριότητα σχετική με τη συνεργασία και την επικοινωνία εκπαιδευτικών-γονέων.
_________________________________________
Εισηγήτρια
Φίλια Δενδρινού
Θεατρολόγος-Θεατροπαιδαγωγός
Τίτλος: Θέατρο στο σχολείο: Αλληλεπιδραστικές δραστηριότητες και Ενσυναισθητική εμπειρία
Περίληψη
Στο εργαστήρι θα ανιχνεύσουμε τεχνικές του θεάτρου που αναφέρονται στην ολιστική προσέγγιση της γνώσης μέσα από την εμπειρία της ενσυναίσθησης. Η επαφή των παιδιών με την τέχνη του θεάτρου τα βοηθά σε πέντε διαφορετικούς τομείς: Στην κατανόηση και αποδοχή του άλλου, στην εξερεύνηση – εξωτερίκευση των συναισθημάτων τους, στην απόκτηση νέας γνώσης, στην καλύτερη επικοινωνία μέσα στη δυναμική της ομάδας, στην δική τους προσωπική ανάπτυξη. Γνωστική, συναισθηματική και επικοινωνιακή ενσυναίσθηση αναζητούνται μέσα από το ταξίδι στους πολλαπλούς θεατρικούς κώδικες και στη συμβολική θεατρική γλώσσα που είναι σύνθετη, παιδευτική και βαθύτατα κοινωνική.
ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΕΙΣΗΓΗΤΩΝ Α΄ ΖΩΝΗΣ
1. Αγγελική Γιαννικοπούλου, καθηγήτρια, Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, Ε.Κ.Π.Α.
«Από το κείμενο στο βιβλίο αντικείμενο: Τα “περίεργα” εικονογραφημένα βιβλία»
Είναι προφανές ότι το βιβλίο, εκτός από κείμενο, είναι πάντοτε και αντικείμενο με συγκεκριμένο σχήμα, μέγεθος, υφή, οσμή. Μάλιστα στην εποχή μας, για πολλά από τα βιβλία που κυκλοφορούν στην Ελλάδα και διεθνώς η υλικότητα κρύβει εκπλήξεις καθιστώντας την ανάγνωσή τους μια πολύ ιδιαίτερη εμπειρία. Πλέον υπάρχουν βιβλία με εικόνες που ξεπετάγονται τρισδιάστατες, σε περίεργα σχήματα, με χάρτινες πόρτες που ανοιγοκλείνουν, με πληθώρα υλικών που προσφέρουν διαφορετικές απτικές εμπειρίες, βιβλία που φωτίζουν στο σκοτάδι, ή μυρίζουν, βιβλία με ήχους ή κίνηση, με φύλλα από χοντρό χαρτόνι ή πανί, βιβλία με εγκοπές και τρύπες, και πλήθος άλλων που η πρωτοτυπία τους δεν φαίνεται να έχει τέλος, αφού καινούργιες εκδόσεις προσφέρουν συνεχώς στο αναγνωστικό κοινό βιβλία με νεωτερικά στοιχεία υλικότητας.
Σκοπός του εργαστηρίου είναι η γνωριμία με μια μεγάλη ποικιλία διαφορετικών βιβλίων, καθώς και η ενασχόληση με μια υλικότητα που δεν περιορίζεται στον εντυπωσιασμό, αλλά συμβάλλει στην αφηγηματική διαδικασία και την κατασκευή της ιστορίας, ορίζει το ακροατήριο, αναδεικνύει αφηγηματικές τεχνικές, προσφέρει εμπειρίες πολυμεσικές και εγγράφει ιδεολογίες. Κατά τη διάρκεια του εργαστηρίου θα επιχειρηθεί και η δημιουργία κάποιων από τα αυτά (βιβλία φωλιές, βιβλία ακορντεόν, βιβλία ανάμειξης, βιβλία διπλής όψης, βιβλία με αποσπώμενα τμήματα και βιβλία καρουσέλ).
2. Μαρία Σφυρόερα, επίκουρη καθηγήτρια, Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, Ε.Κ.Π.Α.
«Δίνοντας χώρο και χρόνο σε όλα τα παιδιά. Η πρόταση τής διαφοροποιημένης παιδαγωγικής»
Η διαφοροποιημένη παιδαγωγική είναι μια παιδαγωγική επικεντρωμένη στις ίδιες τις διαδικασίες μάθησης, στον κάθε μαθητή ξεχωριστά. Στόχος της είναι η διαμόρφωση ευέλικτου πλαισίου που επιτρέπει στον καθένα να ακολουθεί τις δικές του διαδρομές, τους δικούς του ρυθμούς, τους δικούς του τρόπους μάθησης, αλλά και να ανταλλάσσει τα δικά του βιώματα και τις δικές του εμπειρίες με τους άλλους.
Στο πλαίσιο του βιωματικού εργαστηρίου, μέσα από μικρές δημιουργικές δράσεις που εμπλέκουν όλους τους συμμετέχοντες δίνοντάς τους τη δυνατότητα να συνεργαστούν και να συνυπάρξουν, καταθέτοντας το δικό τους βίωμα και αξιοποιώντας τη δική τους ματιά και δυναμική, αλλά και μέσα από παραδείγματα ανάλυσης εκπαιδευτικών καταστάσεων, θα αναδυθεί ο ορισμός της διαφοροποιημένης παιδαγωγικής και θα αναλυθούν οι δυνατότητες που αυτή παρέχει σε κάθε εκπαιδευτικό πλαίσιο.
Θα συζητηθούν οι προϋποθέσεις για την αξιοποίησή της στην τάξη και οι παιδαγωγικές πρακτικές που την υποστηρίζουν και θα γίνει μια απόπειρα να αρθούν οι παρανοήσεις σχετικά με αυτή την έννοια και να παρουσιαστούν και τα όρια και οι προβληματισμοί που αυτή θέτει.
3. Γεώργιος Καλκάνης, καθηγητής, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Ε.Κ.Π.Α.
«Παρατηρώ και πειραματίζομαι “όπως Παίζω”»
Δεδομένου ότι διεθνώς, σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, οι φυσικές επιστήμες περιλαμβάνονται στα βασικά γνωσιακά αντικείμενα, αλλά και ότι η μεθοδολογία τους και όχι μόνο το περιεχόμενό τους συνιστούν την ειδοποιό διαφορά τους από άλλα γνωσιακά αντικείμενα, η εισήγηση αφορά στην εφαρμογή της εκπαιδευτικής/διδακτικής μεθοδολογίας των φυσικών επιστημών, έστω και εν σπέρματι.
Η επικρατούσα (ή, ακριβέστερα, κυριαρχούσα) διεθνώς εκπαιδευτική μεθοδολογία για τις φυσικές επιστήμες είναι η επιστημονική/εκπαιδευτική μέθοδος με διερεύνηση. Αυτή αποτελεί τη συνέχεια και την προσαρμογή στην εκπαίδευση της ιστορικά καταξιωμένης επιστημονικής μεθόδου για την έρευνα από την ελληνική αρχαιότητα έως σήμερα. Στη χώρα μας εφαρμόζεται (και) στην ύστερη πρωτοβάθμια εκπαίδευση (ως ερευνητικά εξελισσόμενο εκπαιδευτικό πρότυπο) με πέντε διαδοχικά βήματα: παρατηρώ/ενδιαφέρομαι, σκέπτομαι/ερωτώ, δοκιμάζω/πειραματίζομαι, συμπεραίνω, εφαρμόζω.
Προφανώς στην προσχολική εκπαίδευση η μέθοδος αυτή (πρέπει να) εφαρμόζεται από τους εκπαιδευτικούς εντάσσοντας την «παρατήρηση» καθημερινών απλών φυσικών φαινομένων (που τυχόν ενδιαφέρουν τα παιδιά) στο παιχνίδι τους, αλλά και ενθαρρύνοντας και βοηθώντας τα να παίξουν παρεμβαίνοντας στα φυσικά φαινόμενα, να «πειραματιστούν» με αυτά.
Σχεδιάζοντας ο/η εκπαιδευτικός και αναπτύσσοντας δραστηριότητες με αφόρμηση καθημερινά απλά φυσικά φαινόμενα (όπως είναι η πτώση μικρών σωμάτων, η τριβή, η ροή του νερού, η δημιουργία σκιάς, η παραγωγή ήχου, η άνοδος/πτώση της θερμοκρασίας, …), είναι δυνατόν να κινήσει το ενδιαφέρον των παιδιών, ώστε να παίξουν/πειραματιστούν με αυτά (όπως θα επιχειρηθεί στο εργαστήριο) δοκιμάζοντας διάφορες ιδέες και αλλάζοντας την εξέλιξή τους. Έτσι θα καλλιεργήσουν τη δημιουργικότητα των παιδιών και θα αυξήσουν την κριτική τους ικανότητα με την πρόκληση ερωτημάτων και απαντήσεων…
4. Ουρανία Κούβου, Μέλος Ε.Ε.Π., Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, Ε.Κ.Π.Α.
Θα παρουσιαστεί μια μέθοδος διδασκαλίας σχεδίου σε μικρά παιδιά η οποία προϋποθέτει τη συνεργασία διδάσκοντος-μαθητευόμενου μέσω της διαδικασίας της διαπραγμάτευσης. Αυτή η πρακτική βασίζεται στην υπόθεση ότι τα παιδιά δεν είχαν ποτέ την ευκαιρία να παρακολουθήσουν έναν ενήλικα ενώ σχεδιάζει/ζωγραφίζει και δεν γνωρίζουν ότι αυτή η διαδικασία προϋποθέτει σκέψη, αποφάσεις, δοκιμές, λάθη και αναστοχασμό.
Τα παιδιά καλούνται, στο πλαίσιο της τάξης, να διορθώσουν τη δασκάλα ενώ σχεδιάζει στον πίνακα ένα αντικείμενο που εκτίθεται σε κοινή θέα. Για να το κάνουν αυτό αναγκάζονται να παρατηρούν ταυτόχρονα τα σημάδια που αυτή κάνει στον πίνακα και το αντικείμενο. Αυτή με την σειρά της πρέπει να κάνει εμπρόθετα «λάθη», αναγκάζοντας τους μαθητές να αναζητήσουν σωστές λεκτικές οδηγίες για να τη βοηθήσουν να τα διορθώσει.
Αυτή είναι προφανώς μια πρακτική που αναγκάζει τον μαθητευόμενο να παρατηρεί ενώ σχεδιάζει, αναπτύσσοντας ένα πιο ευρύ και πλούσιο σχεδιαστικό ρεπερτόριο. Η δασκάλα από τη μεριά της είναι σε θέση να αναλάβει ενεργό εκπαιδευτικό ρόλο στη διδασκαλία της τέχνης με συγκεκριμένο μαθησιακό στόχο, χωρίς να της ζητείται να έχει ιδιαίτερες σχεδιαστικές και καλλιτεχνικές γνώσεις.
Αυτή η προβληματική έχει τύχει επεξεργασίας και έχει ερευνηθεί στο πλαίσιο των πρακτικών ασκήσεων των φοιτητών του Τμήματος Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία του Πανεπιστημίου Αθηνών.
5. Φίλια Δενδρινού, θεατρολόγος − θεατροπαιδαγωγός
«Θέατρο και δημιουργική αφήγηση στο Νηπιαγωγείο»
Η αφήγηση και το θέατρο είναι τέχνες στενά συνδεδεμένες μεταξύ τους.
Εμφανίζονται από τον αρχαίο κιόλας κόσμο, σχεδόν ταυτόχρονα με την ανάγκη του ανθρώπου για επικοινωνία. Άλλωστε είναι η προφορική αφήγηση που γέννησε τόσο το θέατρο, ως πράξη αναπαράστασης της ανθρώπινης περιπέτειας, όσο και τη γραπτή λογοτεχνία μεταγενέστερα. Από τους αοιδούς, τους μπουφόνους του Μεσαίωνα, τους βάρδους και τους τροβαδούρους της Αναγέννησης, τους λαϊκούς αφηγητές-παραμυθάδες ώς τους σημερινούς έντεχνους αφηγητές (ηθοποιούς, δασκάλους, βιβλιοθηκονόμους, κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχοθεραπευτές κ.ά.) ένας ζωντανός άνθρωπος με μοναδική σκευή τα εκφραστικά του μέσα αναλαμβάνει να επικοινωνήσει στο ανήλικο ή ενήλικο ακροατήριο ολόκληρο το… υλικό μιας ιστορίας. Όμως, καθώς μια ιστορία δεν είναι μόνον λέξεις, αλλά έχει χρόνο, χώρους, συναισθήματα, εντάσεις, τοπία, πρόσωπα, ο αφηγητής αναλαμβάνει να μεταφέρει όλα όσα συνθέτουν το ήθος και την ατμόσφαιρα μέσα στην οποία διαδραματίζεται η ιστορία. Μοιραία, συνδυάζει υπόκριση και αφήγηση.
Στο εργαστήριο θα ασχοληθούμε με τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να αφηγηθούμε ένα παραμύθι μέσα στην τάξη ενός νηπιαγωγείου χρησιμοποιώντας στοιχεία από την τέχνη του θεάτρου, ώστε να επιτύχουμε τη διαδραστικότερη σχέση του παιδιού με το υλικό της ιστορίας.
Έπειτα, η αναδιήγηση μαζί με στοιχεία αυτοσχεδιασμού μπορεί να αποτελέσουν ένα καινούργιο υλικό που μας οδηγεί στη δραματοποίηση.
ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΕΙΣΗΓΗΤΩΝ Β΄ ΖΩΝΗΣ
1. Λουκία Μπεζέ,καθηγήτρια, Τμήμα Επιστημών τής Εκπαίδευσης στην Προσχολική Ηλικία, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Η «Πινακωτή» (1 και 2) είναι ένα εκπαιδευτικό υλικό με 40 παιχνίδια, ειδικά σχεδιασμένο για να βοηθά στη φωνολογική συνειδητοποίηση των ήχων της ελληνικής γλώσσας. Τα παιδιά μαθαίνουν να εντοπίζουν, συνειδητά, τις ηχητικές μονάδες της γλώσσας, 76 ήχους και συνδυασμούς ήχων, και έτσι βοηθούνται να μάθουν να διαβάζουν και να γράφουν χωρίς δυσκολίες. Αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο δουλειάς για τους εκπαιδευτικούς της προσχολικής εκπαίδευσης και των πρώτων τάξεων του Δημοτικού, καθώς και για όσους ασχολούνται με τις μαθησιακές δυσκολίες και τις διαταραχές του λόγου.
Μετά από μια σύντομη παρουσίαση του υλικού, οι συμμετέχοντες στο εργαστήριο θα έχουν την ευκαιρία να χειριστούν το υλικό, να γνωρίσουν τα παιχνίδια της «Πινακωτής» και έτσι να προσεγγίσουν τα διάφορα στοιχεία που συνθέτουν τη φωνολογική συνειδητοποίηση.
2. Ξένια Παρασκευοπούλου,ψυχολόγος, υπεύθυνη των Συμβουλευτικών Υπηρεσιών τής Φ.Ε. και Γιώργος Γεωργουλέας, ψυχολόγος, μέλος των Συμβουλευτικών Υπηρεσιών τής Φ.Ε.
Η ύλη της εισήγησης έχει διαρθρωθεί στις παρακάτω ενότητες:
● Η φύση της δημιουργικής σκέψης: Οι τέσσερεις λειτουργίες του νου (πρόσληψη, μνήμη, κριτική σκέψη και δημιουργική σκέψη) και το έργο που επιτελεί η καθεμία. Δημιουργική σκέψη = Ο «καμβάς» της ευρηματικότητας, της εφευρετικότητας, της πρωτοτυπίας, της καινοτομίας.
● Αξιολόγηση της δημιουργικής σκέψης: Πέντε (5) τεχνικές και κριτήρια αξιολόγησης (πνευματική ευχέρεια, πνευματική ευελιξία και πρωτοτυπία).
● Πορίσματα έρευνας για τη δημιουργική σκέψη των παιδιών: Χαρακτηριστικά των δημιουργικών ατόμων. Εμπόδια στη δημιουργική σκέψη και τρόποι περιστολής τους.
«Λογοκρατούμενοι» vs «δημιουργικοί» γνωστικοί τύποι. Πορεία ανάπτυξης της δημιουργικής σκέψης (απότομη κάμψη περί την Δ΄ τάξη δημοτικού). Αλληλουχία των πρωτότυπων ιδεών (οι πρωτότυπες ιδέες είναι «όψιμες»). Συνάφεια μεταξύ ποσότητας και ποιότητας των ιδεών (η ποσότητα εμπεριέχει την ποιότητα). Η δημιουργική σκέψη με κατάλληλη άσκηση και αγωγή μπορεί να διευρυνθεί.
● Ειδικές τεχνικές δημιουργικής παραγωγής ιδεών: Κατιδεασμός (brainstorming), πλάγια σκέψη (lateral thinking), οι 72 ερωτήσεις SCAMPER που κεντρίζουν τη δημιουργική σκέψη, «προκρούστειοι» συνδυασμοί, βιονική – συνεκτική μέθοδος, το μοντέλο «Δημιουργικής Επίλυσης Προβλημάτων».
● Εφαρμογή ειδικών προγραμμάτων άσκησης της δημιουργικής σκέψης: Future Problem Solving, Odyssey of the Mind, Philosophy for Children, CoRT Thinking Program, το πρόγραμμα «Δαίδαλος».
3. Γιάννης Παπαδάτος, επίκουρος καθηγητής, Τμήμα Επιστημών τής Προσχολικής Αγωγής και τού Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
«Μονοπάτια ποίησης στο νηπιαγωγείο»
Στο πρώτο μέρος του εργαστηρίου θα πραγματοποιηθούν παιχνίδια ποίησης μέσα από τις διαδρομές του ήχου, του χρώματος, της κίνησης και του λόγου.
Στο δεύτερο μέρος θα επιχειρηθεί προσέγγιση συγκεκριμένου ποιήματος. Ο κύριος στόχος δεν είναι η πρόταση κάποιου σχεδίου ή κάποιας μεθόδου, αλλά μέσα από την πράξη και τη συζήτηση να αναδυθεί ένα ανοικτό πλαίσιο το οποίο είναι δυνατόν να προσαρμοσθεί στις ηλικίες των παιδιών και στις ιδιαιτερότητές τους, ώστε να εξελιχθεί σε πηγή χαράς, έμπνευσης και πολλαπλής ποιητικής δημιουργίας στη σχολική τάξη.
4. Άρης Μαυρομμάτης, μαθηματικός, διδάσκων – ερευνητής, Τμήμα Εικαστικών-Εφαρμοσμένων Τεχνών, Πανεπιστήμιο Δυτικής Mακεδονίας
«Ανακαλύπτουμε τη συμμετρία μέσα από την τέχνη»
Επιτρέποντας στην οπτική μας αντίληψη να εκφραστεί με μία λέξη για οτιδήποτε αντιλαμβάνεται ως ωραίο, αναμφίβολα θα χρησιμοποιούσε τη λέξη «συμμετρία». Την ίδια λέξη θα χρησιμοποιούσε και στην περίπτωση κατά την οποία θα ήθελε να δηλώσει ότι κάτι έχει καλές αναλογίες ή ότι είναι καλά ισορροπημένο. Αυτό θα μπορούσε κάποιος να το αντιληφθεί παρατηρώντας τον πίνακα «Narcissus» του Caravaggio. Εδώ ο ζωγράφος επιχειρεί να αναδείξει την ισορροπία όλου του έργου μέσα από τη σχέση αντικειμένου και ειδώλου. Ωστόσο όμως η σχέση αυτή έχει καθαρά αισθητικό χαρακτήρα.
Η ανθρώπινη φύση επιθυμεί να κάνει ένα βήμα παραπάνω. Θέλει να βρει τρόπο να πεισθεί για το αισθητό αποτέλεσμα που της δημιουργεί η οπτική αντίληψη. Αναζητά έναν αυστηρό τρόπο να ορίσει αυτό που αντιλαμβάνεται αόριστα ως συμμετρικό. Τούτο το βρίσκει ως σχέση στον ιδεατό χώρο των μαθηματικών αντικειμένων και πρωτίστως στη Γεωμετρία.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο μια ακριβής μαθηματική σχέση γίνεται ο φορέας πάνω στον οποίο θα εναποτεθούν ιδέες και θα εκφραστούν εικαστικά. Σκοπός του εργαστηρίου αυτού είναι η ανάπτυξη μιας δραστηριότητας η οποία θα υλοποιεί στη διδακτική πρακτική με τρόπο αλληλεπιδραστικό, αυτή τη μετάβαση από την Τέχνη στα Μαθηματικά. Παράλληλα θα είναι κατάλληλα προσαρμοσμένη στις ηλικίες των παιδιών της προσχολικής εκπαίδευσης.
5. Ζαμπέλ Μουρατιάν, εκπαιδευτικός − μουσειολόγος, Σύμβουλος Εκπαίδευσης και Ανάπτυξης τού Ελληνικού Παιδικού Μουσείου
Σκοπός του εργαστηρίου είναι η εξοικείωση των εκπαιδευτικών με το μουσείο μέσα από το παιχνίδι και τη χρήση συλλογών.
«Τα μουσεία επιτρέπουν στους ανθρώπους να εξερευνούν συλλογές για έμπνευση, μάθηση και ψυχαγωγία». Από αυτόν τον ορισμό, της Ένωσης Βρετανικών Μουσείων (2003), είναι φανερή η αλλαγή στον τρόπο που ο επισκέπτης μπορεί να αξιοποιήσει την επαφή του με το μουσείο. Πολύ σημαντικό ρόλο στη μουσειακή περιπέτεια έχει το παιχνίδι, που βοηθάει τα παιδιά αλλά και τους ενηλίκους να εξερευνήσουν και να ανακαλύψουν, να ξεδιπλώσουν τη φαντασία τους, να ορίσουν και να λύσουν προβλήματα, να πάρουν ρόλους και να δημιουργήσουν νοήματα-έννοιες γύρω από τα αντικείμενα. Παράλληλα, οι συλλογές, που αποτελούν τον πυρήνα κάθε μουσείου, με την κατάλληλη αξιοποίησή τους μπορούν να συμβάλουν στην αποτελεσματική μάθηση.
Ο κόσμος του παιδιού είναι σε μια συνέχεια μεταξύ της μέσα και έξω από το σχολείο ζωής του. Όταν η μάθηση στο μουσείο γίνει παιχνίδι και το παιχνίδι μάθηση έχει επέλθει διανοητική, συναισθηματική και κοινωνική ισορροπία στο παιδί, με αποτέλεσμα να δημιουργείται θετική διάθεση για την πορεία της μάθησης.
Τέλος, όταν ο εκπαιδευτικός της τάξης σχεδιάζει την επίσκεψη σύμφωνα με τις ανάγκες και τις δυνατότητες της ομάδας του, τότε κάθε παιδί μπορεί να ζήσει μια θετική εμπειρία με νόημα, που θα μετατρέψει το μουσείο σε σύμμαχο για την καλύτερη κατανόηση του φυσικού και του τεχνητού κόσμου.
