-
Αρχική σελίδα
-
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
-
Απόφοιτοι ΣΕΝ/JA Greece
-
Ελληνικά
-
Διοίκηση
- Ιστορία τής Φ.Ε.
Το οικοδομικό τετράγωνο τού Αρσακείου Μεγάρου στο κέντρο τής Αθήνας
ΕΙΚΟΝΑ 5. Άποψη τού ΝΔ τμήματος τού οικοδομικού τετραγώνου τής Φ.Ε., γωνία Σταδίου και Μενάνδρου (Πεσμαζόγλου). Οικία Βούρου, 1886
Στις 23 Σεπτεμβρίου 1851 η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία αγόρασε έναντι 40.000 δρχ. την οικία Σ. Δεκόζη-Βούρου, στη γωνία των οδών Σταδίου και Μενάνδρου (Πεσμαζόγλου), η οποία εφάπτονταν στο οικόπεδο τού Σχολείου. Έτσι και το οικόπεδό της πέτυχε να αυξήσει, αλλά κυρίως κατόρθωσε να προστατεύσει τις μαθήτριές της από τα «ἀναιδῆ βλέμματα» των ενοίκων τού κτηρίου. «Περιῆλθεν εἰς τήν ἐξουσίαν τῆς Ἑταιρείας οἰκία γειτονική, ἔχουσα θέαν εἰς τά ἐνδότερα τοῦ νέου οἰκοδομήματος, ὣστε να δύναται αὔτη καί νά μή συγχωρήσῃ νά κατοικήσῃ ὁ τυχῶν καί κατ’ ἀρέσκειαν ἐξ ἀμφοτέρων τῶν μελῶν νά ἐνεργήσῃ ὃ,τι πρός παρεμπόδισιν τῆς θέας ταύτης διά τήν φύσιν αὐτῶν τοῦ καθιδρύματος ἀπαιτεῖται». Για τον λόγο αυτό η οικία ενοικιάσθηκε για 5 χρόνια στο Ελεγκτικό Συνέδριο. Μετά το 1888 στο κτήριο αυτό εγκατεστάθηκαν μερικές τάξεις τού εξωτερικού Διδασκαλείου. Το θέμα τής προφύλαξης των κοριτσιών έκανε το Δ.Σ. τής Εταιρείας να ζητήσει τη βοήθεια τής αστυνομίας, διότι «κατά τάς ὣρας ἀφίξεως καί ἀναχωρήσεως τῶν μαθητριῶν συγκεντρώνονται είς τήν εἴσοδον τοῦ καταστήματος ἀναιδεῖς νέοι».
ΤΟΣΙΤΣΕΙΟ
ΕΙΚΟΝΑ 6. Το Τοσίτσειο στη γωνία των οδών Σταδίου και Τυπογραφίας (σήμερα Αρσάκη). Διακρίνεται το Τοσίτσειο και δίπλα επί τής οδού Σταδίου το νηπιαγωγείο των απόρων.
Πολύ γρήγορα όμως η Φ.Ε. βρέθηκε ξανά αντιμέτωπη με δύο προβλήματα. Το ένα ήταν η αύξηση τού αριθμού των μαθητριών, που είχε ως αποτέλεσμα οι εξωτερικές μαθήτριες να κάνουν μάθημα στα σκοτεινά και πολλές φορές υγρά υπόγεια τού κεντρικού κτηρίου. Το άλλο αφορούσε στη διαφορετική νοοτροπία και προέλευση των μαθητριών που φοιτούσαν στο Αρσάκειο. Οι εσωτερικές, οικότροφες μαθήτριες στην πλειοψηφία τους προερχόταν από πόλεις και χωριά των υποδούλων ακόμα ελληνικών εδαφών και φοιτούσαν εκεί με υποτροφία των συμπατριωτών τους, υπό τον όρο οι νέες δασκάλες να επιστρέψουν στον τόπο καταγωγής τους και να διδάξουν εκεί. Συγχρόνως όμως στο Σχολείο φοιτούσαν Αθηναίες προερχόμενες από αστικές και πολλές φορές εύπορες οικογένειες που επιθυμούσαν να μορφώσουν τα κορίτσια τους. Είχε αρχίσει λοιπόν να παρουσιάζεται το φαινόμενο οι εσωτερικές μαθήτριες να αρνούνται να επιστρέψουν στην πατρίδα τους και να θέλουν να παραμείνουν στην Αθήνα.
ΕΙΚΟΝΑ 6α. Μιχαήλ και Ελένη Τοσίτσα
Για να αντιμετωπιστεί το γεγονός αυτό το Δ.Σ. αποφάσισε να χωρίσει το Παρθεναγωγείο σε εσωτερικό και εξωτερικό. Αρωγός στην προσπάθεια αυτή ήρθε η Ελένη Τοσίτσα, σύζυγος τού μεγάλου ευεργέτη Μιχαήλ Τοσίτσα, στην οποία ο σύζυγός της είχε αφήσει τη διαχείριση τής περιουσίας του μετά τον θάνατό του το 1856. Η ευεργέτις, ήδη από το 1860, είχε εκφράσει την επιθυμία να ανεγείρει με δικές της δαπάνες συμπληρωματικό μέγαρο για τη στέγαση σχολείου τής Εταιρείας. Για τον λόγο αυτό αγόρασε «τό κατά τήν ὁδόν Σταδίου, πλησίον τοῦ Βασιλικοῦ Τυπογραφείου καί ὂπισθεν τοῦ καταστήματος τῆς Φιλεκπαιδευτικῆς «Ἑταιρείας κείμενον οἰκόπεδον τοῦ γερουσιαστοῦ Κ. Αντωνοπούλου» έναντι 170.000 δραχμών, στη γωνία των οδών Σταδίου και Τυπογραφίας (σήμερα Αρσάκη), και χρηματοδότησε την οικοδόμηση κτηρίου σε σχέδια τού Λύσανδρου Καυταντζόγλου στο οποίο εγκαταστάθηκε το Εξωτερικό Αλληλοδιδακτικό Σχολείο τής Εταιρείας. Προς τιμήν των δωρητών το νέο σχολείο ονομάστηκε «Τοσίτσειον». Έτσι, «τά ταλαίπωρα κοράσια τά ἔξωθεν φοιτῶντα θά ἀπαλλαχθῶσι ἀπό τά σκοτεινά καί πολλάκις κάθυγρα ὑπόγεια τοῦ καταστήματος». Το κτήριο παραδόθηκε στην Εταιρεία στις 22 Φεβρουαρίου 1867, μετά τον θάνατο τής Ελένης Τοσίτσα, η οποία με διαθήκη της άφησε επιπλέον 20.000 δραχμές για τη συντήρηση τού Σχολείου. Το Τοσίτσειο επικοινωνούσε με το Αρσάκειο μέσω τού κήπου. Είχε μαρμάρινη πρόσοψη επί τής οδού Σταδίου, ευρύχωρο προθάλαμο, τέσσερεις αίθουσες διδασκαλίας, μία μεγάλη αίθουσα τελετών και μεγάλη αυλή που χωρούσε 300 μαθήτριες.
Το 1866 αγοράστηκε από την Εταιρεία και το οικόπεδο Αποστολίδη έναντι 27.039 δρχ. Εκεί κτίστηκε το νέο Νηπιαγωγείο των Απόρων, το οποίο κόστισε 42.319 δρχ., χρήματα τα οποία καλύφθηκαν από εισφορές ομογενών. Τα σχέδια είχε εκπονήσει ο Λύσανδρος Καυταντζόγλου. Τα εγκαίνια έγιναν στις 18 Οκτωβρίου του 1871. Στο Νηπιαγωγείο γράφτηκαν 200 παιδιά. Αυτό ήταν τότε το μόνο σχολείο τής Εταιρείας στο οποίο επιτρεπόταν η δωρεάν φοίτηση αγοριών.
ΕΙΚΟΝΑ 6β. Μαθητές και μαθήτριες τού Νηπιαγωγείου των Απόρων από το Λεύκωμα τής Πεντηκονταετίας τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας
ΟΙΚΙΑ ΒΑΜΒΑ
ΕΙΚΟΝΑ 7. Το Αρσάκειο Μέγαρο και τμήμα τής οικίας Βάμβα επί τής Πανεπιστημίου
Το 1868 η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία προχωρεί στην αγορά και τής οικίας Βάμβα, στη γωνία των οδών Τυπογραφίας (Αρσάκη) και Πανεπιστημίου, αντί 68,000 δρχ. και έτσι αποκτά την πλήρη κυριότητα τού οικοδομικού τετραγώνου που περικλείεται μεταξύ των οδών Πανεπιστημίου, Τυπογραφίας, Σταδίου και Μενάνδρου. Σε αυτό το κτήριο στεγάστηκαν αρχικά μερικές τάξεις τού Εξωτερικού Διδασκαλείου και το Νηπιαγωγείο.
Παναγιώτα Αν. Ατσαβέ
Το Αρσάκειον Μέγαρον
ΕΙΚΟΝΑ 1. Άποψη τής πόλεως των Αθηνών το 1850 περίπου.
Η συνεχής αναζήτηση νέων «καταλληλοτέρων» κτηρίων για τη στέγαση τού Σχολείου της αλλά και ο διαρκώς αυξανόμενος αριθμός των μαθητριών οδήγησε το Δ.Σ. τής Φ.Ε. στη διαπίστωση ότι «μία κατοικία τήν ὀποίαν ὁ ἰδιοκτήτης της τήν κατεσκεύασε διά κατοικητήριον τῆς όλιγαρίθμου οἰκογενείας του» δεν μπορεί να καλύψει ανάγκες εκπαιδευτηρίου 290 μαθητριών. Έτσι, επιτροπή αποτελούμενη από τους Μ. Αποστολίδη, Ε. Σίμο, Κ. Δόσιο και Σ. Κλεάνθη άρχισε να αναζητεί κατάλληλο οικόπεδο για την οικοδόμηση ενός σύγχρονου σχολείου.
Το «Μοντέλο τής πόλεως των Αθηνών τού 1842» των Ιωάννη Τραυλού και Νικηφόρου Γερασίμωφ θα μας βοηθήσει, μία ακόμη φορά, στην περιήγησή μας στην Αθήνα των μέσων τού 19ου αιώνα.
ΤΟ ΟΙΚΟΠΕΔΟ
ΕΙΚΟΝΑ 2α. «Μοντέλο τής πόλεως των Αθηνών το 1842» των Ιωάννη Τραυλού και Νικηφόρου Γερασίμωφ (ολόκληρο, με σημειωμένο α) το οικόπεδο, β) το Πανεπιστήμιο
Αρχικά ζητήθηκε από τον Δήμο Αθηναίων να παραχωρήσει ένα οικόπεδο όπως είχε υποσχεθεί. Δυστυχώς όμως δεν διέθετε κατάλληλο. Αλλά το 1842, μετά από μεσολάβηση τής βασίλισσας Αμαλίας, αγοράστηκε από τη Μονή Ζωοδόχου Πηγής που βρίσκεται στο Γαύριο τής Άνδρου, προς 2 δραχμές τον πήχη, ένα οικόπεδο 8.620 τετραγωνικών πήχεων στη γωνία των οδών Πανεπιστημίου (τότε ονομαζόταν Μεγάλο Βουλεβάρτο) και Πεσμαζόγλου (τότε ονομαζόταν Μενάνδρου) «Ἀντικρύ τοῦ κτηρίου τῆς Βασιλικῆς Τυπογραφίας». Κατόπιν μεσολαβήσεως του Όθωνα «ἡ συγκατάθεσις τῆς ἀγορᾶς» έγινε «κατά τήν αἴτησιν τῆς Ἑταιρείας». Αργότερα η Ιερά Μονή προσέφερε δωρεάν στη Φ.Ε. το υπόλοιπο τμήμα τού οικοπέδου που τής ανήκε.
Βεβαίως, η θέση όπου θα κτιζόταν το νέο σχολείο βρισκόταν, την εποχή εκείνη, «εκτός τού κέντρου», όπως φαίνεται και από τα λόγια κάποιου μέλους τού Δημοτικού Συμβουλίου: «Μας εζήτησαν να τους βοηθήσουμε για να κάνουν ένα σχολείο, για να μάθουν τα κορίτσια μας γράμματα και αυτοί οι ευλογημένοι πήγαν να το κτίσουν στην εξορία τού Αδάμ». Ο χρόνος όμως απέδειξε ότι η επιλογή τής Εταιρείας ήταν η σωστή.
ΕΙΚΟΝΑ 2β. Το Πανεπιστήμιο Αθηνών κτίστηκε το 1839-1864 σε σχέδια τού Χριστιανού Χάνσεν.
Έναν χρόνο πριν, το 1841, είχαν μεταφερθεί στο νέο κτήριο τού Πανεπιστημίου οι διοικητικές υπηρεσίες και η γραμματεία. Η παρουσία των φοιτητών δημιουργεί μια νέα πραγματικότητα στην πόλη των Αθηνών.
ΕΙΚΟΝΑ 2γ. Το κτήριο τής Βασιλικής Τυπογραφίας και Λιθογραφίας κτίστηκε στη γωνία των οδών Σταδίου, Σανταρόζα και Τυπογραφίας αμέσως μόλις μεταφέρθηκε η πρωτεύουσα στην Αθήνα, το 1834.
Ένας νέος συνοικισμός, γνωστός αρχικά ως «Προάστιο» (αργότερα ονομάστηκε Νεάπολη), δημιουργήθηκε πίσω από το Πανεπιστήμιο, στον χώρο που εκτείνεται από τη σημερινή οδό Ακαδημίας μέχρι τη λεωφόρο Αλεξάνδρας, και κατοικήθηκε κυρίως από φοιτητές αλλά και οικογενειάρχες που έκτισαν εκεί το σπίτι τους, γιατί τα οικόπεδα είχαν λογικότερες τιμές. Σε αυτό οδηγούσε η οδός Προαστίου (σήμερα Εμμανουήλ Μπενάκη). Η Αθήνα μεγάλωνε συνεχώς και γρήγορα.
ΕΙΚΟΝΑ 2δ. Το «Προάστιο» και τα «Εξάρχεια» είναι οι συνοικίες που δημιουργήθηκαν πίσω από το κεντρικό κτήριο τού Πανεπιστημίου Αθηνών.
«ΤΟ ΜΕΓΑΡΟΝ»
Κύριο μέλημα του Δ.Σ. ήταν το νέο σχολείο να κτιστεί μέσα σε αυλόγυρο και όχι επί των οδών Μενάνδρου (Πεσμαζόγλου), Βουλεβάρτων (Πανεπιστημίου), ώστε να μην υπάρχουν κοιτώνες επί των οδών. Το κτήριο θεμελιώθηκε στις 10 Μαρτίου τού 1847, σε σχέδια, τελικά, τού Λύσανδρου Καυταντζόγλου.
Τα σχέδια που είχε αρχικά εκπονήσει ο Σταμάτης Κλεάνθης, βάσει των οποίων η κύρια όψη τού σχολείου «ἐστρέφετο πρός μεσημβρίαν ἡ δέ ὂπισθεν πρός ἄρκτον» δεν ενεκρίθησαν από το Διοικητικό Συμβούλιο τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας και αυτό προκάλεσε διαμάχη μεταξύ των δύο αρχιτεκτόνων, η οποία κατέληξε στην κυκλοφορία λιβέλων και από τις δύο πλευρές.
ΕΙΚΟΝΑ 3α. Ιχνογραφία γενική τού οικοπέδου τής Φ.Ε. και των πέριξ οδών και οικιών. Πρόκειται για το σχέδιο για την οικοδόμηση σχολείου τής Εταιρείας από τον Στ. Κλεάνθη [πηγή Γ.Α.Κ.]
Η Φ.Ε. για να αποφορτίσει την κατάσταση ζήτησε από τον Λύσανδρο Καυταντζόγλου να επιφέρει αλλαγές στο αρχικό του σχέδιο «κατά τίς παρατηρήσεις τοῦ ἀρχιτέκτονος Στ. Κλεάνθους». Στο σχέδιο αυτό οι κοιτώνες βρίσκονταν επί των οδών και, για να προστατεύονται τα κορίτσια από τα βλέμματα των γύρω, τα παράθυρα βρίσκονταν σε ύψος 2,50μ. από το δάπεδο.
ΕΙΚΟΝΑ 3β. Σχέδια τού Λύσανδρου Καυταντζόγλου για την ανέγερση τού σχολείου της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας
Στη θεμελίωση τού κτηρίου ήταν παρούσα η βασίλισσα Αμαλία, η οποία ήταν επίτιμη Πρόεδρος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, πολλοί επιφανείς σύμβουλοι, όπως ο Δ. Μαυροκορδάτος, ο Ι. Κωλέττης, ο Δ. Ζαΐμης αλλά και πολλοί από τους δοξασμένους στρατηγούς τού 1821.
ΕΙΚΟΝΑ 3γ. Το Αρσάκειο Μέγαρο όπως αποτυπώνεται σε γκραβούρα της εποχής
Θα πρέπει να αντιληφθούμε βέβαια ότι την εποχή εκείνη η πραγματοποίηση μίας τόσο μεγάλης οικοδομής ήταν κάτι δύσκολο και πολυδάπανο. Όπως λέει και ο Στ. Γαλάτης «Ἃπαντα τά ὑλικά πλήν τῶν λίθων καί τῆς ἀσβέστου ἔπρεπε νά εἰσαχθῶσι ἐκ τοῦ ἐξωτερικοῦ. Το Δ.Σ. παρήγγειλε τήν ξυλικήν, ἀξίας 15.000 δρχ., εἰς τό Γαλάζιον τῆς Ρουμανίας». Τελικά την ξυλεία προσέφεραν οι Ἐλληνες τής Ρουμανίας και μάλιστα την απέστειλαν δύο φορές, γιατί το πλοίο που έκανε τη μεταφορά , την πρώτη φορά βυθίστηκε. Τόσος ήταν ο ενθουσιασμός για την οικοδόμηση του Παρθεναγωγείου, ώστε ακόμα και λίθους από την Ακρόπολη μετέφερε ο στρατός για να ολοκληρωθεί η οικοδομή. Οι λίθοι αυτοί επεστράφησαν στο μνημείο κατά την επισκευή του από τη ΔΕΠΟΣ.
Όμως, παρά τις μεγάλες συνεισφορές των ομογενών σε χρήματα και υλικά οικοδομών, ο προϋπολογισμός γρήγορα ξεπεράστηκε. Το χρέος τής Εταιρείας μεγάλωνε. Δημιουργήθηκε τότε επιτροπή, αποτελούμενη από τον συνταγματάρχη Λ. Λόντο, τον σεβάσμιο δάσκαλο Ν. Βάμβα, τον Γυμνασιάρχη Γ. Γεννάδιο, τον Αρχιμανδρίτη Μισαήλ Αποστολίδη και τον Ανέστη Χατζόπουλο, με στόχο τη συγκέντρωση συνδρομών καθώς και δωρεών. Λόγω ελλείψεως χρημάτων, όμως, τα έργα σταμάτησαν.
Το Δ.Σ. προσπάθησε να αναζητήσει δωρητές και απευθύνθηκε προς όλους τους εύπορους Έλληνες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Την προσπάθεια πληροφορήθηκε από τους φίλους του Δαμιανό Γεωργίου και Ανέστη Χατζόπουλο ο εγκατεστημένος στη Ρουμανία Ηπειρώτης γιατρός Απόστολος Αρσάκης. Ο ευεργέτης υπήρξε μαθητής τού Νεόφυτου Δούκα και είχε έντονη παρουσία στην πολιτική ζωή τής Ρουμανίας.
ΕΙΚΟΝΑ 3δ. Πορτρέτο τού Αποστόλου Αρσάκη
Ο Αρσάκης, αφού εξέτασε την επικρατούσα στην Ελλάδα κατάσταση, όπως αποδεικνύεται από την αλληλογραφία του, ήρθε σε επαφή με τον Θεόκλητο Φαρμακίδη και στις 24 Δεκεμβρίου 1850 ανακοίνωσε με επιστολή του στο Διοικητικό Συμβούλιο τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας και στον Πρόεδρό της Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο ότι ανελάμβανε με δωρεά του να εξοφλήσει όλα τα χρέη τής Εταιρείας και ότι θα κατέβαλε όλα τα έξοδα που είχαν γίνει μέχρι τότε για την αγορά οικοπέδου και την οικοδομή, καθώς και το ποσό που θα χρειαζόταν για την ολοκλήρωση του έργου, υπό τον όρο το σχολείο να έχει το όνομά του και να χρησιμοποιείται πάντοτε ως εκπαιδευτήριο. «Ἀλλ’ εἶναι τι, Κύριοι, μεταξύ πάντων, τοῦ οποίου τήν εἰς ἂκρον χαροποιόν ἀγγελίαν δέν δυνάμεθα οὔτε στιγμήν νά ἀναβάλωμεν…. Ἐννοούμε τήν μεγάλην καί γενναίαν δωρεάν τοῦ ἐν Βλαχίᾳ φιλογενεστάτου συμπολίτου μας κυρίου Ἀρσάκη» είπε ο Γραμματέας τής Εταιρείας στο Δ.Σ.
ΕΙΚΟΝΑ 3ε. Το Αρσάκειο Μέγαρο σε φωτογραφία από το λεύκωμα τού 1886
Το νέο σχολείο θα έφερε στην προμετωπίδα την επιγραφή «ΑΡΣΑΚΕΙΟΝ». Ο δωρητής ζητούσε ακόμα να φοιτούν ως υπότροφοι στο σχολείο τρία κορίτσια από την ιδιαίτερη πατρίδα του. Κατόπιν επιθυμίας του Απ. Αρσάκη η εκκλησία του σχολείου αφιερώθηκε στην Αγία Αναστασία τη Ρωμαία, στη μνήμη της συζύγου του Αναστασίας
ΕΙΚΟΝΑ 3στ. Το Αρσάκειο σε γκραβούρα τής εποχής
Τρία χρόνια μετά τη δωρεά τού Αρσάκη η οικοδόμηση τού κτηρίου συμπληρώθηκε υπό την επίβλεψη τού Λύσανδρου Καυταντζόγλου και έγινε όπως ακριβώς το ήθελε ο ευεργέτης «ὡραῖον καί ἐπαρκές, προκαλοῦν τήν προσοχήν τῶν ξένων καί τήν ἐλπίδα τῶν ὁμογενῶν».
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΚΤΗΡΙΟΥ
Μια εναργέστατη περιγραφή τού εσωτερικού τού κτηρίου έκανε η Ελένη Πολυζοπούλου, μία Αρσακειάς των αρχών τού αιώνα, στο «Μακεδονικό Ημερολόγιο» τού 1967, αναδεικνύοντας την επιβλητικότητα και τη μεγαλοπρέπεια τού ιστορικού αυτού σχολείου, στο οποίο «Τάξις καί φιλοκαλία καί ἂψογος καθαριότης καί εὐπρέπεια ἐπεκράτει ἀπ’ ἂκρου εἰς ἂκρον». Με τη βοήθεια των λόγων της αλλά και με πλούσιο φωτογραφικό υλικό θα περιηγηθούμε στο εσωτερικό τού Αρσακείου Μεγάρου.
Ας αρχίσουμε λοιπόν την περιγραφή από την είσοδο.
ΕΙΚΟΝΑ 4α. Το αέτωμα τής εισόδου τού Αρσακείου Μεγάρου και η προτομή τής θεάς Αθηνάς, έργο τού γλύπτη Λεωνίδα Δρόση
Η προτομή τής θεάς Αθηνάς που κοσμεί το πάνω μέρος τού αετώματος τής εισόδου είναι έργο του Λεωνίδα Δρόση και έγινε το 1867-1870 κατά πληροφορίες που μας δίνει ο ιστορικός και ακαδημαϊκός Δ. Κόκκινος. Ως πρότυπο λέγεται ότι χρησιμοποιήθηκε μία κόρη τής οικογένειας Παχή ή κατ’ άλλους η κ. Πετμεζά.
«Ἁπλοῦν καί ἀπέριττον ἐξωτερικῶς εἰς τό σχῆμα Π κεφαλαίου οἰκοδόμημα, παρουσίαζεν ἐσωτερικήν μεγαλοπρέπειαν. Ὁ εἰσερχόμενος εἰς τόν προθάλαμον ἀντίκρυζεν ἐπί τῶν ἐντοιχισμένων μεγάλων μαρμάρων τά ὀνόματα τῶν εὐεργετῶν καί δωρητῶν, γεγραμμένα μέ χρυσά γράμματα καί ἀμέσως κατόπιν εὑρίσκετο εἰς τήν μεγάλην, τήν ἀπέραντον αἴθουσαν μέ τό ἄπλετον φῶς, τά ἀπαστράπτοντα πεντελικά μάρμαρα τοῦ δαπέδου καί τήν ἐπιβλητικήν προτομήν τοῦ Ἀποστόλου Ἀρσάκη (έργο τού γλύπτη Δ.Π. Κόσσου που φιλοτεχνήθηκε το 1859) εἰς περίβλεπτον θέσιν.
ΕΙΚΟΝΑ 4β. Η είσοδος τού Αρσακείου. Διακρίνονται οι εσοχές όπου ήταν εντοιχισμένα τα ονόματα των ευεργετών. Το 1935 οι μαρμάρινες πλάκες μεταφέρθηκαν στο Αρσάκειο Ψυχικού.
«Αἱ ἑκατέρωθεν τῆς αἰθούσης ταύτης μακρότατοι καί εὐρύχωροι πτέρυγες (τα σκέλη τοῦ Π) περιέκλειον τούς εὐρεῖς ἐπίσης χώρους διδασκαλίας»
ΕΙΚΟΝΑ 4γ. Αίθουσα διδασκαλίας στο Αρσάκειο Μέγαρο, 1886
«εὐρεῖαι ὠσαύτως μαρμάριναι κλίμακες ὡδήγουν εἰς τόν ἄνω ὂροφον μέ τήν αὐτήν διαρρύθμισιν τοῦ πρώτου.»
ΕΙΚΟΝΑ 4δ. Ο εσωτερικός διάδρομος τού α΄ ορόφου όπως είναι σήμερα και όπως ήταν σε φωτογραφία του 1886
 |
 |
«Ἐκεῖ ὑπῆρχον δύο παράλληλοι αἴθουσαι ἐξ ὦν ἡ ἐπί τῆς προσόψεως ἐχρησιμοποιεῖτο διά τάς ἐπισήμους τελετάς, διεκοσμεῖτο δέ μέ τάς μεγάλας καί ὡραιοτάτας εἰκόνας τοῦ Ὂθωνος καί τῆς Ἀμαλίας, ἒργα ὑπέροχα τοῦ πολλοῦ Λύτρα.»
ΕΙΚΟΝΑ 4ε. Τα πορτρέτα τού Όθωνα και τής Αμαλίας, έργα τού Ν. Λύτρα
 |
 |
«Αἱ ἑκατέρωθεν τῶν αἰθουσῶν τούτων πτέρυγες περιέκλειον τούς «κοιτῶνας», τά ἡλιόλουστα καί καλῶς ἀεριζόμενα ὑπνωτήρια τῶν συσσίτων»
ΕΙΚΟΝΑ 4στ. Κοιτώνες για τις εσωτερικές μαθήτριες. Τα παράθυρα τοποθετήθηκαν δύο μέτρα από το δάπεδο, για να προστατεύουν τις Αρσακειάδες από τα μάτια των κατοίκων των γύρω κτηρίων (1886). Τα πολύφωτα είναι καλυμμένα με λευκό ύφασμα , για να μην καταστραφούν από τη σκόνη, επειδή οι δρόμοι ήταν χωμάτινοι.
«Εἰς τό ἄκρον τῆς μίας τῶν πτερύγων εὑρίσκετο τό μαθητικόν νοσοκομεῖον, ἢτοι θάλαμος ἱκανῶν διαστάσεων μέ ἀριθμόν τινα κλινῶν, ἐπίσης αἴθουσα ἀναρρώσεως μέ πρόχειρον βιβλιοθήκην, μικρόν φαρμακεῖον, μαγειρεῖον καί λοιποί ἀπαραίτητοι χῶροι.» [Το τμήμα αυτό του κτηρίου κατεδαφίστηκε τη δεκαετία τού 1950 για να κτιστεί το Κινηματοθέατρον «Ορφέας»]
ΕΙΚΟΝΑ 4η. Η τραπεζαρία για τις εσωτερικές μαθήτριες 1886
«Τά ἄκρα τῶν πτερύγων συνέδεεν ἐπί τοῦ ἐδάφους ὁ περικαλῆς μαθητικός ναός τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας τῆς Ρωμαίας. Κτίσμα ἀρκετῆς ἐκτάσεως σέ σχῆμα έλλειψοειδές, δάπεδον μαρμάρινον, τέμπλον κάρυνον , μέ ὡραίας ἁγιογραφίας καί στέγην θολωτήν μέ πολυχρώμους ὑάλους ,ἐτιμᾶτο εἰς μνήμην τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας τῆς Ρωμαίας. Σεβάσμιος γέρων Λευίτης προσήρχετο κατά τάς Κυριακάς καί τάς ἑορτάς διά τά ἐκκλησιαστικά καθήκοντα, διακονούμενος ὑπό δύο μικρῶν μαθητριῶν ἐξησκημένων εἰς τήν ὑπηρεσίαν. Ἑτέρα μικρά ἐπίσης ἠσχολεῖτο μέ τήν πώλησιν τῶν κηρίων. Εἰς τό ἄκουσμα τῆς καμπάνας μέ εὐλάβειαν καί θρησκευτικήν συναίσθησιν αἱ νεαραί προσήρχοντο εἰς τόν χῶρον τῆς κοινῆς λατρείας καί κατελάμβανον τάς θέσεις των.»
ΕΙΚΟΝΑ 4ι. Εξωτερική όψη τού ναού τής Αγίας Αναστασίας. Το εσωτερικό τού ναού τής Αγίας Αναστασίας τής Ρωμαίας (από το Λεύκωμα τής Πεντηκονταετίας τής Φ.Ε., 1886).
Δικαίως λοιπόν ο διάσημος Γάλλος ακαδημαϊκός και ελληνιστής Barthelemy de Saint Hilaire έγραψε το 1873 «Μακαρίζω τήν Ἑλλάδα καί τόν πολιτισμόν διά τό Κατάστημά της, οὖ παρόμοιον δέν ὑπάρχει εἰς τά μέρη τῆς Εὐρώπης τά ὀποῖα ἐπεσκέφθην.» Τα εγκαίνια τού Αρσακείου Μεγάρου έγιναν το καλοκαίρι του 1853 με σεμνή τελετή. Τα θυρανοίξια τού ναού τής Αγίας Αναστασίας έγιναν στις 22 Μαΐου 1858. Η καθυστέρηση οφείλεται στο ότι το Δ.Σ. τής Εταιρείας προσπαθούσε να πείσει τον ευεργέτη να παραστεί στην τελετή. Ο Αρσάκης όμως δεν ήρθε στην Αθήνα, ίσως λόγω τής επιδημίας χολέρας που είχε πλήξει την πόλη μετά την κατοχή τού Πειραιά από τα γαλλικά στρατεύματα κατά τη διάρκεια τού Κριμαϊκού πολέμου (1854-1856).
Αλλά και ο αναγεννητής τών Βυζαντινών Σπουδών KarlKrumbacher, όταν δημοσίευσε τίς εντυπώσεις του από τήν Ελλάδα με τόν τίτλο «Ελληνική Οδοιπορία», έγραψε για το Αρσάκειο. « Το Αρσάκειο φέρει το όνομα τού δωρητή του και περιέχει ένα διδασκαλείο για δασκάλες με το οποίο είναι συνδεδεμένο ένα Παρθεναγωγείο. Το σχολείο έχει πάνω από 1400 μαθήτριες […] Οι αίθουσες διδασκαλίας , σάλες φαγητού και οι αίθουσες ύπνου είναι ασυνήθιστα πολύ ψηλές και ευάερες. Η διοίκηση τού σχολείου ασκείται από μία Ελβετίδα, κατά τα λοιπά το ίδρυμα το έχουν εμπιστευθεί σε μία επιτροπή ευυπολήπτων πολιτών οι οποίοι φρόντιζαν για τή διαχείριση. Ένας από αυτούς με ξενάγησε με μεγάλη προθυμία σε όλο το ίδρυμα και παρακολουθήσαμε επίσης το μάθημα σε αρκετές τάξεις. Έφυγα από το σχολείο με τήν ικανοποίηση που προξενεί η γνωριμία με ένα καλά οργανωμένο έργο που υπηρετεί ανθρώπινα ιδανικά».
Παναγιώτα Αν. Ατσαβέ
Σταθμοί στην ιστορία τής Φ.Ε.
Δείτε τρεις ψηφιακές χρονογραμμές για την ιστορία τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας κατά τον 19ο, τον 20ό και τον 21ο αιώνα αντιστοίχως. Παράλληλα με τους σταθμούς στην ιστορία τής Φ.Ε. σημειώνονται τα γεγονότα τής ελληνικής ιστορίας.
(Πατώντας στο εικονίδιο
επιστρέφετε στη χρονογραμμή)19ος αιώνας
20ός αιώνας
20ός και 21ος αιώνας
Σταθμοί στην ιστορία τής Φ.Ε.
19ος, 20ός και 21ος αιώνας
1836 Ιδρύεται η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία, σκοπός τής οποίας είναι «η πρόοδος των Δημοτικών Σχολείων και η στοιχειώδης εκπαίδευσις τού λαού». Ο πρώτος που οραματίστηκε αυτή την ιδέα ήταν ο Ιωάννης Κοκκώνης, εκπαιδευτικός και παιδαγωγός μεγάλου κύρους. Το όραμά του ενστερνίστηκαν ο Ηπειρώτης εκπαιδευτικός και λόγιος Γεώργιος Γεννάδιος και ο πρώτος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Μισαήλ Αποστολίδης. Συμπαραστάτες στο έργο τους βρέθηκαν, ως ιδρυτικά μέλη τής Φ.Ε., άλλες 70 επιφανείς προσωπικότητες, αγωνιστές που διακρίθηκαν στα πεδία των μαχών αλλά και άνθρωποι τού πνεύματος, τής πολιτικής, τής οικονομίας και τής διπλωματίας. Ενδεικτικό τής σπουδαιότητας που αποδόθηκε στους σκοπούς τής Φ.Ε. είναι ότι οι τρεις πρώτοι πρόεδροι τού Διοικητικού Συμβουλίου, ο Γεώργιος Κουντουριώτης, ο Ανδρέας Μεταξάς και ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, υπήρξαν σημαντικές πολιτικές προσωπικότητες και είχαν τιμηθεί με το ανώτατο αξίωμα τού Προέδρου τής Κυβερνήσεως.
1837 Ιδρύεται το πρώτο «Σχολείον των Κορασίων» τής Φ.Ε., πρωτοβουλία ιδιαίτερα πρωτοποριακή σε μια εποχή που οι γυναίκες προορίζονταν για την οικογενειακή εστία και τις υποχρεώσεις της. Το Σχολείο στεγάστηκε σε ενοικιαζόμενα κτήρια και οργανώθηκε σε δύο επίπεδα: α) στο Κατώτερο Σχολείο για κορίτσια 6 - 14 ετών, ώστε να διδαχθούν αμισθί τα καθορισμένα στα Δημοτικά Σχολεία μαθήματα και χειροτεχνήματα, και β) στο Ανώτερο Σχολείο, τού οποίου οι απόφοιτες ελάμβαναν πτυχίο δασκάλας μετά από εξετάσεις ενώπιον επιτροπής τού Κρατικού Διδασκαλείου.
1840 Το Διοικητικό Συμβούλιο αποφασίζει την ίδρυση Νηπιαγωγείου, έναν θεσμό που το κράτος νομιμοποιεί μόλις το 1895.
1842 Η Φ.Ε. αγοράζει οικόπεδο 15.600 πήχεων στο οικοδομικό τετράγωνο που ορίζεται από τις οδούς Σταδίου, Μενάδρου (Πεσμαζόγλου), Πανεπιστημίου, Τυπογραφίας (Αρσάκη), ώστε να στεγάσει τα Σχολεία της σε ιδιόκτητα κτήρια.
1846 Θεμελιώνεται το κεντρικό κτήριο τής Φ.Ε. σε σχέδια τού περίφημου αρχιτέκτονα τής εποχής Λύσανδρου Καυταντζόγλου, χάρη στις εισφορές των μελών, στις προσφορές και στους εράνους που διενεργήθηκαν στο εσωτερικό και το εξωτερικό.
1847 Η Εταιρεία καθιερώνει δίπλωμα δημοδιδασκάλου για τις αποφοίτους της.
1850 Ο Απόστολος Αρσάκης, Ηπειρώτης γιατρός, λόγιος και πολιτικός, προσφέρει σημαντική δωρεά για την αποπεράτωση τού κεντρικού κτηρίου. Το Δ.Σ. τον ανακηρύσσει μεγάλο ευεργέτη τής Φ.Ε. και ονομάζει τα Σχολεία της Αρσάκεια.
1852 Εγκαινιάζεται το Κεντρικό Κτήριο τού Αρσακείου, το οποίο στεγάζει το «Κατώτερο», «Ανώτερο» και «Αλληλοδιδακτικό» Σχολείο και Νηπιαγωγείο. Τη διδασκαλία των μαθημάτων αναλαμβάνουν διακεκριμένες προσωπικότητες σε κάθε ειδικότητα.
1858 Εισάγεται το μάθημα τής Γυμναστικής στα Αρσάκεια Σχολεία.
1861 Ανακηρύσσεται το «Αρσάκειο Ανώτερο Σχολείο» σε Διδασκαλείο, ισότιμο με τα κρατικά. Οι απόφοιτες δασκάλες αναλαμβάνουν την υποχρέωση να διδάξουν σε σχολεία και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές τού μείζονος Ελληνισμού.
1862 Ιδρύεται Βιβλιοθήκη στα Σχολεία τής Φ.Ε.
1867 Εγκαινιάζεται το νεόδμητο σχολικό κτήριο επί τής οδού Σταδίου, σε σχέδια τού Λύσανδρου Καυταντζόγλου, δωρεά τού ζεύγους Μιχαήλ και Ελένης Τοσίτσα. Σε αυτό στεγάζεται το «Τοσίτσειο» Αλληλοδιδακτικό Σχολείο τής Εταιρείας.
- Αποφασίζεται η σύσταση Σχολείων σε απομακρυσμένους δήμους τής Αττικής ή σε περιοχές τής Ελλάδας όπου υπήρχε μεγαλύτερη ανάγκη ενίσχυσης τής ελληνικής γλώσσας(Μενίδι, Κηφισιά, Κιούρκα, Γαύριο Άνδρου, Πατήσια, Ελευσίνα, Χασιά, Αβία Μάνης, Στύρα Ευβοίας).
1868 Ιδρύεται το Αρσάκειο Κέρκυρας.
1871 Έναρξη ανεγέρσεως Νηπιαγωγείου Απόρων.
1880 Καθιερώνεται ο θεσμός τού Επόπτη στα Σχολεία τής Φ.Ε.
1885 Το πρόγραμμα των μαθημάτων που προτείνει η Φ.Ε. βρίσκει την απόλυτη έγκριση τού Υπουργείου Παιδείας και υιοθετείται από όλα τα Παρθεναγωγεία τής χώρας, αναγνωρίζοντας τηνπρωτοπορία τής Φ.Ε. στη γυναικεία εκπαίδευση.
1891 Ιδρύεται το Αρσάκειο Πατρών. Ο Δήμος Πατρέων αναλαμβάνει την ανέγερση κτηρίου, στην οδό Μαιζώνος, για τη στέγαση τού Αρσακείου Πατρών.
- Ιδρύεται ο Σύνδεσμος Αποφοίτων τής Φ.Ε. (Σ.Α.Φ.Ε.), ο πρώτος γυναικείος σύλλογος αποφοίτων στην Ελλάδα.
1936 Ιδρύεται Παιδαγωγική Ακαδημία στο Αρσάκειο Ψυχικού.
1937 Με δωρεά τού Σ.Α.Φ.Ε. θεμελιώνεται το κτήριο, όπου σήμερα στεγάζεται το Γ΄ Αρσάκειο Δημοτικό Ψυχικού, για να στεγάσει αρχικά το Ίδρυμα Μαθητικής Πρόνοιας και αργότερα τοΟικοτροφείο τής Παιδαγωγικής Ακαδημίας.
- Ιδρύεται Παιδαγωγική Ακαδημία στο Αρσάκειο Πατρών.
- Εγκαινιάζεται το Τοσίτσειο επί των οδών Αχαρνών και Σουρμελή.
1939 Ιδρύεται Αρσάκειος Οικοκυρική Σχολή, τριετούς φοιτήσεως, στη Θεσσαλονίκη.
1940-1951 Επιτάσσονται τα κτήρια των Σχολείων τής Φ.Ε. στην Αθήνα και την Πάτρα. Τα Σχολεία συνεχίζουν τη λειτουργία τους σε νοικιασμένα κτήρια και στο Κεντρικό.
1947 Ιδρύεται Οικοκυρική και Επαγγελματική Σχολή και Οικοτροφείο στη Ρόδο.
1955 Ξεκινάει η λειτουργία Νηπιαγωγείου στο Αρσάκειο Ψυχικού. Η κατασκευή τού κτηρίου και το υλικό διδασκαλίας βασίζεται σε ελβετικά πρότυπα.
1958 Αγοράζεται από τη Φ.Ε. η ιστορική κατοικία τού Πρωθυπουργού Α. Μιχαλακόπουλου, επί τής οδού Κοκκώνη, αρχικά για τη στέγαση τού Οικοτροφείου και αργότερα των Γραφείων Διοικήσεως τής Φ.Ε.
1969-1972 Κτίζεται, σύμφωνα με τις πιο σύγχρονες απαιτήσεις τής σχολειοδομίας, το συγκρότημα που στεγάζει σήμερα τα οκτώ Τοσίτσεια Σχολεία τής Εκάλης.
1973 Εγκαινιάζεται το κτήριο τού Αρσακείου Θεσσαλονίκης στους Ελαιώνες Πυλαίας.
1980 Ξεκινά η μεικτοποίηση των Σχολείων, η οποία ολοκληρώνεται το 1987.
1988 Ιδρύεται Ψυχολογική Υπηρεσία.
- Λειτουργία Απογευματινών Ομίλων.
1989 Δημιουργείται το Αρχείο τής Φ.Ε. για την ταξινόμηση, καταγραφή και διαφύλαξη τού ιστορικού υλικού που αφορά στα Σχολεία τής Εταιρείας.
1991 Εγκαινιάζεται η συνεργασία μεταξύ τής Φ.Ε. και τού Θεάτρου Τέχνης - Κάρολος Κουν, με στόχο την εισαγωγή τής θεατρικής παιδείας στα Σχολεία. Καθιερώνεται ο θεσμός τωνΠανελλήνιων Αγώνων Μαθητικού Θεάτρου.
1996 Εγκαινιάζεται στο Αρσάκειο Μέγαρο η Στοά τού Βιβλίου, ένα κέντρο πολιτισμού, όπου πραγματοποιούνται εκπαιδευτικά προγράμματα και πολιτιστικές εκδηλώσεις.
1998 Εγκαινιάζει τη λειτουργία του το Αρσάκειο Ελληνοαλβανικό Κολέγιο Τιράνων.
2000 Η Φ.Ε. οργανώνει ετήσιους Πανελλήνιους Αγώνες Ρητορικής Τέχνης.
2004 Εγκαινιάζεται το ιδιόκτητο κτήριο τού Αρσακείου Πατρών στο Πλατάνι, κοντά στο Ρίο.
- Λειτουργεί Νηπιαγωγείο και Β΄βαθμίδα εκπαίδευσης στο Αρσάκειο Ελληνοαλβανικό Κολέγιο Τιράνων.
- Εγκαινιάζεται κλειστό Γυμναστήριο ολυμπιακών προδιαγραφών στο Αρσάκειο Θεσσαλονίκης.
- Αρχίζει η ανέγερση τού Αρσακείου Ιωαννίνων, στη θέση Λογγάδες.
- Αποφασίζεται η ίδρυση Αρσακείου Σχολείου στην Κύπρο.
2007 Καθιερώνεται ο θεσμός τού Ελεύθερου Πανεπιστημίου τής Στοάς τού Βιβλίου.
- Εγκαινιάζεται το νεόδμητο ιδιόκτητο κτήριο τού Αρσακείου Ελληνοαλβανικού Κολεγίου Τιράνων.
- Ανακοινώνεται η ίδρυση Αρσακείου Σχολείου στη Θράκη.
2008 Ιδρύεται Ταμείο Υποτροφιών Αρσακείων Σχολείων.
- Ολοκληρώνεται η ανέγερση τού κτηριακού συγκροτήματος τού Αρσακείου Ιωαννίνων, το οποίο αναμένεται να λειτουργήσει ως Νηπιαγωγείο και Δημοτικό Σχολείο το σχολικό έτος 2009-2010.
2009 Αρχίζει η λειτουργία τού Αρσακείου Ιωαννίνων (Νηπιαγωγείο – Δημοτικό, οι τρεις πρώτες τάξεις).
- Εγκαινιάζεται ο νέος σύγχρονος στίβος στα Αρσάκεια Ψυχικού με χορηγία τού Ιδρύματος Ωνάση.
- Εγκαινιάζεται η Εστία Επιστημών στο Αρσάκειο Πατρών.
2013 Η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία ανακοινώνει την έναρξη συνεργασίας με το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών τού Πανεπιστημίου Harvard. Η συμφωνία συνεργασίας υπεγράφη από τον Πρόεδρο τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας καθηγητή κ. Γεώργιο Μπαμπινιώτη και τον καθηγητή κλασικής φιλολογίας τού Πανεπιστημίου τού Harvard και Διευθυντή τού Κέντρου Ελληνικών Σπουδών κ. Gregory Nagy, την Πέμπτη 17 Ιανουαρίου 2013, στην Αίθουσα Λόγου και Τέχνης, στη Στοά τού Βιβλίου.
Τα σχολεία τής Εταιρείας
Από το 1836 μέχρι το 1855
Η Αθήνα στις 18 Σεπτεμβρίου 1834 ορίστηκε επίσημα πρωτεύουσα τού ελληνικού κράτους. Η απόφαση είχε γίνει γνωστή από τον Φεβρουάριο του 1833 και οι Αθηναίοι από τη χαρά τους έκαναν δοξολογία στον ναό τού Αγίου Γεωργίου δηλαδή το «Θησείο» στην Αρχαία Αγορά, που τότε ήταν χριστιανικός ναός. Η μικρή πόλη δεν θύμιζε σε τίποτα τη σημερινή πολύβουη Αθήνα. Δεν υπήρχε σύστημα ύδρευσης, δημόσιος φωτισμός και συγκοινωνίες. Οι περιηγητές λένε γι’ αυτήν «ἦσαν δέ αἱ Ἀθῆναι τότε [1834] κωμόπολις 10 ἢ 12.000 κατοίκων, πλήρης έρειπίων, ὀλίγας οἰκίας παρά τούς πρόποδας τῆς Ἀκροπόλεως ἔχουσα». Άλλοτε πάλι η πόλη περιγράφεται ως «ἁπλοῦς μόνον σωρός ρυπαρῶν ἐρειπίων, τεταγμένων κύκλῳ μεγαλοπρεπῶν τινῶν λειψάνων». Ελάχιστα πράγματα θύμιζαν την αρχαία της αίγλη, ενώ ορατά ήταν τα σημάδια των μαχών που προσφάτως είχαν γίνει στο έδαφός της. «Χρειάζεται καλή θέληση και αυθυποβολή ακόμα, για να πιστέψει κανείς ότι το σημερινό πενιχρό χωριό που λέγεται Αθήνα, είναι η ένδοξος πατρίς του Φειδία, του Περικλέους και του Πλάτωνος. Ευτυχώς που σώζονται μερικά ερείπια αρχαίων μνημείων» λέει ο Τhomas Grosse περιγράφοντας την πόλη.
Καρδιά τής πόλεως τότε ήταν η οδός Αδριανού και κυρίως η Αγορά, το «Παζάρι», κατά μήκος τής σημερινής οδού Άρεως μέχρι τη Ρωμαϊκή Αγορά, δηλαδή η περιοχή γύρω από τους «Αέρηδες» (Ωρολόγιον τού Κυρρήστου). Μέσα σε τέσσερα χρόνια όμως από την ημέρα που έγινε πρωτεύουσα τής Ελλάδος, κτίστηκαν περίπου 1.000 κατοικίες, οι περισσότερες αυθαίρετες, που τις περιγράφουν οι επισκέπτες ως «κακῶς οἰκοδομημένας, χθαμαλάς, πενιχράς ἐξωτερικῆς καί εσωτερικῆς ὂψεως, ἂνευ ἀκρογωνιαίων λίθων, ἂνευ σχεδίων, συνεσφιγμένας περί στενάς, ἀνωμάλους καί ἀκαθάρτους ὁδούς».
Το 1836 άρχισε να κτίζεται και το παλάτι τού Όθωνα στην κορυφή τού ομαλού λόφου που βρισκόταν στη γωνία των οδών Ερμού και Σταδίου, σύμφωνα με τα σχέδια τού Γκαίρτνερ, μετά την απόρριψη των προτάσεων των Κλεάνθη, Σάουμπερτ και Κλέντσε για να κτιστεί στην Ομόνοια, στον Κεραμεικό και στην Ακρόπολη, αντιστοίχως. Η οικοδόμησή του, που ξεκίνησε το 1836 και κράτησε μέχρι το 1847, μετακίνησε οριστικά το κέντρο τής πρωτεύουσας τού ελληνικού κράτους από το Μοναστηράκι στην περιοχή που σήμερα ευρίσκεται η πλατεία Συντάγματος. 
Μέσα σε αυτή την τόσο διαφορετική για τα μάτια τού σημερινού κατοίκου τής Αθήνα εικόνα, το Δ.Σ. τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας άρχισε να αναζητεί οικία κατάλληλη να στεγάσει το δικό της «Σχολείο των Κορασίδων» και το οικοτροφείο του.
Το μοναδικό σχολείο θηλέων που λειτουργούσε στην Αθήνα την εποχή εκείνη ήταν το «Hill Memorial School» τού Αγγλικανού ιεραποστόλου John Hill και τής συζύγου του Fanny και στεγαζόταν τότε σε έναν τουρκικό πύργο κοντά στους «Αέρηδες». Προφανώς, λοιπόν, η Εταιρεία, όπως είπε και ο Μισαήλ Αποστολίδης στον λόγο που εκφώνησε στην τελετή εγκαινίων, άρχισε να αναζητεί στη γύρω περιοχή «ἓν ὁπωσοῦν κατάλληλον οἳκημα» για να στεγάσει το σχολείο της.
|
Στη μικρή μας περιήγηση στην Αθήνα των αρχών τού 19ου αιώνα και στις οικίες που νοικιάστηκαν από το Δ.Σ. τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας για να στεγάσουν το σχολείο της, θα μας βοηθήσει πολύ το «Μοντέλο τής πόλεως των Αθηνών» τού 1843, που κατασκευάστηκε από τον Ιωάννη Τραυλό και τον Νικηφόρο Γερασίμωφ και ευρίσκεται στο Μουσείο τής Πόλεως των Αθηνών. (Κλικ για μεγέθυνση) |
Α. ΟΙΚΙΑ ΒΙΤΑΛΗ-ΣΥΡΙΑΝΟΥ
Το πρώτο Σχολείο τής Εταιρείας στεγάστηκε τελικά στην οικία Βιτάλη-Συριανού στην οδό Καραϊσκάκη κοντά στη διασταύρωση με την οδό Ερμού, στου Ψυρρή.
Η συνοικία τού Ψυρρή κατά τους οθωμανικούς χρόνους βρισκόταν στις παρυφές τής Αθήνας. Τον 19ο αιώνα κατοικούσαν εκεί Αθηναίοι αστοί, πετυχημένοι έμποροι, οι οποίοι εργάζονταν και στήριζαν το παζάρι, αλλά και αγωνιστές τής Επανάστασης τού 1821, περιηγητές και ξένοι επισκέπτες τής πόλης. Εκεί βρισκόταν και το σπίτι τής Θηρεσίας Μακρή, στο οποίο φιλοξενήθηκε ο λόρδος Βύρων. Από εκεί κατάγονταν οι γνωστοί αγωνιστές τού 1821 αδελφοί Νικόλαος και Χρήστος Σαρρής αλλά και ο Παναγιώτης Κτενάς. Όπως λέει και ο Καρλ Κρουμβάχερ στο βιβλίο του «Ελληνικό ταξίδι», το 1886 «Επισκεφθήκαμε την πιο παλιά συνοικία της νέας πόλης την ονομαζόμενη “Ψυρρή”, που με τους κατοίκους και τα σπίτια της δίνει εικόνα από την κατάσταση της πόλης, όπως ξεπετάχθηκε μέσα από τα ερείπια μετά τον απελευθερωτικό πόλεμο στην πλαγιά της Ακρόπολης.»
Τα μικρά λαϊκά αλλά περιποιημένα σπίτια τής περιοχής ήταν διώροφα με μπαλκόνι και εσωτερική αυλή. Έτσι πρέπει να έμοιαζε και η οικία τού Βιτάλη, στην οποία από το 1819 μέχρι το 1837 διέμενε ο Γάλλος ζωγράφος Louis Dupré (1789-1837). Μετά τον θάνατο τού ζωγράφου, ο ιδιοκτήτης της, που ήταν και μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, ενοικίασε το κτήριο αυτό για τη στέγαση τού πρώτου «Σχολείου της Εταιρείας». Η ανακοίνωση που δημοσιεύθηκε στον Τύπο, καλώντας τους Αθηναίους να εγγράψουν σε αυτό τις θυγατέρες τους διέσωσε τη φήμη τής οικίας μέχρι τις μέρες μας.
«Πρόσκλησις πρός τούς γονεῖς»
Τῆς Φιλεκπαιδευτικῆς Ἑταιρείας. Ιούνιος 1837
«Τό ὑπό τῆς Φιλεκπαιδευτικῆς Ἑταιρείας συστηθέν σχολεῖον τῶν κορασίων εἶνε ἢδη ἓτοιμον, ὃθεν εἰδοποιοῦνται ὃσοι τῶν γονέων ἐπιθυμοῦν νά παρουσιάσωσι τά τέκνα των, διά νά καταγραφώσι εἰς τούς καταλόγους τῶν μαθητριῶν.
Ἡ καταγραφή γίνεται εἰς τό κατάστημα τοῦ σχολείου (οἰκία τοῦ κ. Βιτάλη Συριανοῦ), ὁδός Καραϊσκάκη παρά τῇ ὁδῷ Ἑρμοῦ, πλησίον τῆς χουρμαδιᾶς ἀπό τήν 9 ὣραν-12 πμ. Καί ἀπό τήν 2-5 μμ., παρούσης ἤδη τῆς διδασκάλου κ. Ειρήνης Σπορίδη μαθητευσάσης εἰς Παρισίους.»
Στις 7 Ιουνίου 1837 άρχισε να λειτουργεί εκεί το αλληλοδιδακτικό, όπου η φοίτηση ήταν δωρεάν, ενώ το ανώτερο τμήμα είχε μικρά δίδακτρα και άρχισε να λειτουργεί στις 29 Ιουνίου. Σε δημοσίευση τής εφημερίδας «Φήμη», στην οποίαν αναφέρονται και τα παραδιδόμενα μαθήματα, γίνεται ειδική μνεία στο ότι η Εταιρεία «ἐπιφυλάττει τό δικαίωμα νά παραδέχηται ἀμισθί τάς πτωχάς καί ὀρφανάς κόρας τῶν ἀγωνισθέντων ὑπέρ πατρίδος».
Στις 13 Ιουνίου έγινε η πανηγυρική, επίσημη συνέλευση για την «ἐγκαθίδρυση τοῦ σχολείου τῶν κορασίων». Στην τελετή παρευρέθησαν ο Πρόεδρος και το Δ.Σ. τής Εταιρείας, ο επί τής Δημοσίας Εκπαιδεύσεως Γραμματεύς τής Επικρατείας [Υπουργός Παιδείας], ο Σεβασμιότατος Επίσκοπος Αττικής και ο Επίσκοπος Επιδαύρου Λιμηράς «ὁμοῦ μέ ἄλλους τινάς φιλομούσους κληρικούς, πολλά τῶν μελῶν τῆς Ἑταιρείας καί πλῆθος ἄλλων ἐν οἷς καί τινες κυρίαι, ὣστε καί τό διδακτήριον καί τά παρακείμενα δωμάτια ἒγεμον ἀπό τό πλῆθος τῶν συρρευσάντων ἀκροατῶν. Εἰς ὃλων ἐν γένει τῶν παρευρεθέντων τά πρόσωπα ἐφαίνετο ἡ φαιδρότης μαρτυροῦσα τῆς ψυχῆς των τήν ἀγαλίασιν, καί ὃλοι συγχαίροντες ἀλλήλους ἐξέφραζον τάς ἐλπίδας τῆς μελλούσης ὠφελείας ἣτις θέλει προέλθει ἐκ τοῦ τοιούτου καταστήματος εἰς ὃλον τό ἒθνος ὠς πρός τήν ἐκπαίδευσιν τοῦ γυναικείου φύλου».
Το κτήριο βέβαια δεν ήταν κατάλληλο και, όπως αναφέρει η Σοφίκα Δοανίδου στο έργο της «Η Βασίλισσα Αμαλία και το Αρσάκειον», ήταν παλαιό, μικρό και «ἀρκετά ἄθλιον».
Β. ΟΙΚΙΑ ΒΕΝΘΥΛΟΥ
Λόγω όμως τής μεγάλης προσέλευσης μαθητριών , κυρίως από την επαρχία και τις εκτός συνόρων ελληνικές περιοχές, η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία άρχισε αμέσως να αναζητεί οίκημα για τη στέγαση τού οικοτροφείου της, στο οποίο θα διέμεναν οι «εσωτερικές» μαθήτριες και οι δασκάλες. Έτσι ενοικίασε στις 3 Οκτωβρίου 1837 την οικία Βενθύλου, στη συμβολή των οδών Μιαούλη και Θέσπιδος, στην ίδια περιοχή αλλά πιο κοντά στο Μοναστηράκι, για να στεγάσει εκεί το Οικοτροφείο της για μαθήτριες και δασκάλες. Ο Ιωάννης Βενθύλος (1804-1854) ήταν καθηγητής Πανεπιστημίου και είχε σπουδάσει φιλολογία στο Βερολίνο. Το κτήριο αυτό χρησιμοποιήθηκε από τη ΦΕ μέχρι το 1842 για διαφορετικούς κατά καιρούς λόγους, όπως διαβάζουμε στα Πρακτικά τού Δ.Σ. τής 2/12/1842.
Γ. ΟΙΚΙΑ ΛΟΓΟΘΕΤΟΥ
Λόγω τού συνεχώς αυξανόμενου αριθμού των υποψηφίων μαθητριών τα δύο αυτά κτήρια δεν κάλυπταν πλέον τις ανάγκες τού Παρθεναγωγείου. Το Συμβούλιο αναζητούσε ένα οικοδόμημα «ὁπωσούν καλύτερον» σε κεντρικότερο σημείο που να χωράει τα δύο σχολεία και το οικοτροφείο. Έτσι το 1838 το «Σχολείον τής Εταιρείας» άρχισε να λειτουργεί στην «οικία Λογοθέτου».
Ο Νικὀλαος Λογοθέτης καταγόταν από τη Τζια. Λόγω τής ευστροφίας του βρέθηκε στη δούλεψη τού Τούρκου αρχιναυάρχου Τζανούμ Χότζα. Μετά από πολλές περιπέτειες εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, παντρεύτηκε την κόρη τού Βερνάρδου Καπετανάκη που είχε το «Κονσουλάτο» τής Μεγάλης Βρετανίας, δηλαδή ήταν πρόξενος της Αγγίας, τίτλο που κατάφερε να πάρει και ο ίδιος ο Λογοθέτης. Σύμφωνα με γραπτές πηγές, στην αυλή τής οικίας αυτής ο λόρδος Έλγιν είχε συγκεντρώσει τα μάρμαρα που αφαίρεσε από την Ακρόπολη, πριν τα μεταφέρει με καράβι στο Λονδίνο.
Η αρχοντική κατοικία τής οικογενείας Χωματιανού – Λογοθέτη είναι κτίσμα τού 17ου αιώνα και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα οικίας των οθωμανικών χρόνων. Διαθέτει όλα τα χαρακτηριστικά στοιχεία των αρχοντικών τής εποχής εκείνης, δηλ. ισόγειες τοξωτές στοές που ένωναν τον εσωτερικό χώρο, περιμαντρωμένη αυλή και σκεπαστά χαγιάτια. Στην αυλή τής οικίας υπήρχε πηγάδι και στέρνα αλλά και βοηθητικά κτίσματα, όπως φούρνοι, πατητήρια και στάβλοι. Βρίσκεται στο Μοναστηράκι, απέναντι από τη Βιβλιοθήκη τού Αδριανού και την Παλαιά Στρατώνα, επί τής σημερινής οδού Άρεως 14β, η οποία τότε λεγόταν «Πλατειά Ρούγα τού Κάτω Συντριβανίου». 
Εκεί γινόταν και το θορυβώδες παζάρι τής οθωμανικής Αθήνας. Πριν ενοικιασθεί από τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία, στεγαζόταν σε αυτή το Ελεγκτικό Συνέδριο. Το κτήριο αυτό ενοικιάσθηκε από τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία το 1838 αντί 240 δρχ. τον μήνα, εκ των οποιων τα 40 δρχ. κατέβαλλε ο Δήμος Αθηναίων. Εκεί στεγάσθηκαν οι αίθουσες διδασκαλιας και το οκοτροφείο.
Μέσα στην αυλή τής παλαιάς οικίας βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Ελισσαίου, μονόκλιτη βασιλική κτισμένη κατά την
οθωμανική περίοδο (17ος αι.). Ανήκε και αυτό στην οικογένεια Λογοθέτου, έγινε όμως περισσότερο γνωστό αργότερα γιατί εκεί έψαλλαν ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης και ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου. 
Σήμερα από το κτίσμα αυτό σώζεται μόνον η Πύλη, η βρύση και μέρος της αυλής με την εξωτερική πέτρινη σκάλα. Η αποκατάσταση του χώρου έχει ενταχθεί στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Αττική 2007-2013» του ΕΣΠΑ. Όταν ολοκληρωθούν οι εργασίες, θα στεγαστεί εκεί το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης.
Δ. ΟΙΚΙΑ ΔΟΣΙΟΥ
Η αύξηση τού αριθμού των αιτήσεων των «κορασίων» που επιθυμούσαν να εκπαιδευτούν στο «Σχολείο τής Εταιρείας», αλλά και ο λόγος που έγινε στο Δ.Σ. «περί ἱδρύσεως ἑνός σχολείου δι’ ἀνήλικα ἄρρενα, ἐπί διδάκτροις» κατόπιν επιθυμίας πολλών συνδρομητών έστρεψαν την Εταιρεία στην αναζήτηση νέας πιο ευρύχωρης στέγης. Γι’ αυτό το 1839 μίσθωσε αρχικά μέρος τής οικίας Δοσίου. «Ἡ οἰκία αὓτη καί διά τήν εὐρυχωρίαν καί διά τήν θέσιν της οὖσα καταλληλοτάτη, παρέχει τάς εὐκολίας εἰς τό νά αὐξήσωμεν τόν ἀριθμόν τῶν συσσίτων κατά τήν ἐπιθυμίαν πολλῶν γονέων, νά ἀναπτύξωμεν καί νά τελειοποιήσωμεν τήν ἐκπαίδευσιν τοῦ γυναικείου φύλου καί εἰς τό νά συστήσωμεν καί ἕν σχολεῖον διά τά ἀνήλικα ἄρρενα κατά τήν ἐπιθυμίαν πολλῶν συνδρομητῶν ἐπί διδάκτροις» παραδέχεται τό Διοικητικό Συμβούλιο τής Φ.Ε. Παράλληλα όμως, αναγνωρίζοντας τις δυσκολίες, αναθέτει στον Σταμάτη Κλεάνθη να κάνει κάποιες μεταβολές στο οικοδόμημα για να γίνει περισσότερο λειτουργικό.
Η οικία Δοσίου παραδόθηκε στη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία στις 18 Δεκεμβρίου 1839. Βεβαίως δεν είχε την ιδανική ευρυχωρία, όπως πληροφορούμεθα από μεταγενέστερη περιγραφή τού 1847, όταν πλέον στεγαζόταν εκεί το Κεντρικό Σχολείο. «Οἱ μαθηταί ἦσαν τόσον συνεσφιγμένοι, ὤστε οὐδέ νά σαλεύσωσιν εἰς τάς παραδόσεις ἐδύναντο.» Η οικία Δοσίου βρίσκεται στην οδό Ναυάρχου Νικοδήμου στη συμβολή με την Θουκυδίδου, ακριβώς απέναντι από το κτήριο που στεγαζόταν η Σχολή Χιλλ. Τον Ιανουάριο τού 1840 λειτούργησε εκεί και το «νηπιακό σχολείο των αρρένων». Το ενοίκιο ήταν 500 δρχ., όπως μαθαίνουμε από τα πρακτικά τής Γενικής Συνέλευσης τής Φ.Ε. Από την ίδια πηγή μαθαίνουμε ακόμα ότι κατά τα τέλη Απριλίου ‒ αρχές Μαΐου 1841 η βασίλισσα Αμαλία, μετά από επίσκεψή της στο κατάστημα, «ἐξέφρασεν τήν ὑψηλήν εὐχαρίστησίν της καί τόν ἒπαινον διά τήν εὐταξίαν, καθαριότητα, ἐπιτηδειότητα τῶν χειροτεχνημάτων καί τήν γενικήν τοῦ καταστήματος πρόοδον», όπως αναφέρεται στα Πρακτικά της Συνελεύσεως της 4ης Μαΐου. Λίγο αργότερα, στη Συνέλευση της 2ας Νοεμβρίου, ανακοινώθηκε ότι η Βασίλισσα Αμαλία «ηὐδόκησε καί ἔγραψε διά τοῦ κυρίου Αὐλάρχου εἰς τό Συμβούλιον, ότι εὐηρεστήθη νά δεχθῇ τόν τίτλον τῆς Προστάτιδος τῆς Ἑταιρείας.»
Μετά την αποχώρηση και τού «κεντρικού Σχολείου» από την οικία Δοσίου, αυτή πουλήθηκε στην οικογένεια Δεκόζη και έκτοτε άλλαξε πολλούς ιδιοκτήτες. Η οικία Δοσίου διατηρείται ως τις μέρες μας, αφού υπέστη πολλές ανακαινίσεις και αναπλάσεις.
Ε. ΟΙΚΙΑ BRACEBRIDGE
O Αμερικανός ιεραπόστολος τής Αγγλικανικής Εκκλησίας John Hill και η σύζυγός τού Fanny Hill έφθασαν στην Αθήνα το 1831, για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στο ελληνικό κράτος, στον τομέα τής γυναικείας εκπαίδευσης. Το 1831 ίδρυσαν το πρώτο αλληλοδιδακτικό σχολείο στοιχειώδους εκπαίδευσης, ανώτερο παρθεναγωγείο και διδασκαλείο. Το 1842 στην εφημερίδα «Αιών» διατυπώθηκε κατηγορία για άσκηση προσηλυτισμού στις νεαρές μαθήτριες από τους ιδρυτές (Χίλλεια). Αυτό έγινε αιτία οι Χιλλ να κλείσουν προσωρινά το παρθεναγωγείο τους, παρά το γεγονός ότι απαλλάχθηκαν από τη Δικαιοσύνη, αφού οι κατηγορίες αποδείχθηκαν ανυπόστατες.
Η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία τότε ενοικίασε το κτήριο στο οποίο στεγαζόταν η σχολή, δηλαδή την οικία τού Άγγλου αρχιτέκτονα Charles Holt Bracebridge, στη γωνία των οδών Θουκυδίδου και Ναυάρχου Νικοδήμου, για να στεγάσει εκεί το Οικοτροφείο. Κατεβλήθηκαν πάντως αρκετά χρήματα για τη βελτίωση τού κτηρίου και για την οργάνωση τού Οικοτροφείου. Τότε (1842) απέκτησε το σχολείο και το πρώτο κλειδοκύμβαλο. Η τροφοδοσία ανατέθηκε σε εργολάβο, στον οποίο «περιεγράφη λεπτομερῶς πᾶν ὃ,τι ὤφειλε νά παρέχῃ». Το ενοίκιο ήταν 9.400 δρχ. ετησίως. Στα δύο αυτά γειτονικά κτήρια θα λειτουργήσει το «Σχολείο τής Εταιρείας» μέχρι το 1844.
Μετά την αποχώρηση του «Σχολείου τής Εταιρείας», την οικία Bracebridge αγόρασε ξανά η Φανή Χιλλ το 1853. Αργότερα το κτήριο γκρεμίστηκε και ανοικοδομήθηκε νέο, στο οποίο μέχρι σήμερα στεγάζεται η σχολή Χιλλ.
ΣΤ. ΟΙΚΙΑ ΗΠΙΤΟΥ
Το 1844 το σχολείο αναγκάσθηκε να εγκαταλείψει την οικία Δοσίου λόγω τής αύξησης τού αριθμού των μαθητριών και μεταφέρθηκε στην οικία Ηπίτου. Ο Ηπειρώτης γιατρός Πέτρος Ηπίτης ήταν μέλος τής Φ.Ε. και επί σειρά ετών φρόντιζε αμισθί την υγεία των μαθητριών. Στο νέο αυτό κτήριο λειτούργησαν τα σχολεία τής Εταιρείας, ενώ το οικοτροφείο παρέμεινε στην οικία Bracebridge, όπως μαθαίνουμε από τα Πρακτικά τού Δ.Σ.
Η οικία Ηπίτου βρισκόταν στην οδό Βουλής και είχε πρόσοψη και στην οδό Σκούφου. Ήταν από τις πρώτες οικίες τής οδού αλλά και της μετ
επαναστατικής Αθήνας. Σε αυτή στεγαζόταν παλαιότερα η «Βαυαρική Λέσχη Φιλαδέλφεια», το σημερινό «Ινστιτούτο Γκαίτε».
Το «σχολείο τής Εταιρείας» λειτούργησε εκεί μέχρι το 1855, χρονολογία κατά την οποία μεταφέρθηκε στο ιδιόκτητο κτήριο τής οδού Πανεπιστημίου, με την επωνυμία «Αρσάκειον», μετά τη δωρεά τού Αποστόλου Αρσάκη. Με το νέο αυτό όνομα το «σχολείο τής Εταιρείας» θα συνεχίσει την πορεία του 158 ακόμα χρόνια (συνολικά 180), στηρίζοντας πάντοτε την εκπαίδευση των Ελληνίδων και από το 1981 και των Ελληνοπαίδων, όχι μόνο στην Αθήνα αλλά και στην Πάτρα, στη Θεσσαλονίκη, στα Ιωάννινα και από το 1998 και στα Τίρανα.
Ζ. ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Εδώ τελειώνει η περιήγηση αυτή. Παρακολουθώντας την τοπογραφία των κτηρίων που ενοικίασε η Φ.Ε. για να στεγάσει τα σχολεία της αντιλαμβανόμαστε ότι κύριο μέλημα τού Δ.Σ. ήταν να υπάρχει εύκολη πρόσβαση για τις μαθήτριες και τα κτήρια να βρίσκονται κοντά στο κέντρο τής πόλης, το οποίο βέβαια την εποχή εκείνη ήταν υπό διαμόρφωση. Το πρώτο σχολείο βρισκόταν στού Ψυρρή, όσο το κέντρο της πόλεως ήταν στο Μοναστηράκι, και σιγά-σιγά, μετακινήθηκε στην Πλάκα, στο κέντρο τής Αγοράς όπου, όπως είναι φυσικό, δεν παρέμεινε για πολύ.
Ύστερα το Σχολείο μεταφέρθηκε σιγά-σιγά στο εσωτερικό τής Πλάκας, αφού η ανέγερση τού ανακτόρου τού Όθωνα (σήμερα κτήριο τής Βουλής των Ελλήνων), στη μετέπειτα ονομασθείσα πλατεία Συντάγματος, άλλαξε οριστικά το κέντρο και τη ζωή τής πόλης. Λίγο αργότερα, η οικοδόμηση τού Πανεπιστημίου θα δημιουργήσει ένα τρίτο κέντρο στην πόλη, μια νέα πόλη γεμάτη φοιτητές και νέους κατοίκους. Αυτό το νέο κέντρο (απόκεντρο όμως στα μέσα τού 19ου αιώνα) θα αποτελέσει τον χώρο όπου θα κτιστεί το ιδιόκτητο σχολείο τής ΦΕ.
Παναγιώτα Αν. Ατσαβέ
Διατελέσαντες Πρόεδροι
Διατελέσαντες Πρόεδροι
| Γεώργιος Κουντουριώτης | 1836-1841 |
| Ανδρέας Μεταξάς | 1841-1850 |
| Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος | 1850-1866 |
| Λέων Μελάς | 1866-1871 |
| Παναγιώτης Ρομπότης | 1871-1875 |
| Νικόλαος Μαυροκορδάτος | 1876-1885 |
| Μιχαήλ Μελάς | 1886-1888 |
| Αρχιεπίσκοπος Νικηφόρος Καλογεράς | 1889-1895 |
| Κωνσταντίνος Σημαντήρας | 1895-1899 |
| Κωνσταντίνος Καραπάνος | 1899-1915 |
| Διονύσιος Στεφάνου | 1915-1916 |
| Άγγελος Σίμος | 1917-1924 |
| Ιωάννης Κουντουριώτης | 1925-1933 |
| Κωνσταντίνος Κυριακός | 1934-1939 |
| Γεώργιος Ιατρού | 1939-1947 |
| Παναγιώτης Πουλίτσας | 1948-1968 |
| Παναγιώτης Μπρατσιώτης | 1968-1969 |
| Γεώργιος Κουρμούλης | 1969-1977 |
| Στυλιανός Κορρές | 1977-1986 |
| Γεώργιος Μπαμπινιώτης | 1986 |
